• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آرتور جفری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جفری‌، آرتور، خاورشناس‌ و قرآن‌پژوه‌ است.



جفری آرتور به‌ احتمال‌ قوی‌ در ۱۸۹۲ به‌ دنیا آمده‌ است‌. وی‌ کشیش‌ کلیسای‌ مِتُدیست‌ شد و در دانشگاه‌ مِلبورن‌ به‌ تحصیل‌ پرداخت‌. خدمت‌ سربازی‌اش‌ را در جنگ‌ جهانی‌ اول‌ (۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸) در هند گذراند و هم‌زمان‌ در آن‌جا به‌ تدریس‌ در کالج‌ مسیحی‌ شهر مدراس‌ مشغول‌ شد.
در ۱۳۰۰ ش‌/ ۱۹۲۱، مرکز مطالعات‌ زبان‌ وابسته‌ به‌ هیئت‌ تبشیری‌ امریکایی‌ در قاهره‌ توسعه‌ یافت‌ و با عنوان‌ مدرسه مطالعات‌ شرقی‌، زیرنظر دانشگاه‌ امریکایی‌ قاهره‌، به‌ فعالیت‌ پرداخت‌.
چارلز واتسون‌، رئیس‌ این‌ دانشگاه‌، جفری‌ را به‌ همکاری‌ با این‌ نهاد تازه‌ تأسیس‌ دعوت‌ کرد و این‌ امر به‌ اقامت‌ جفری‌ در قاهره‌ انجامید.
جفری‌ تحصیلات‌ خود را در دانشگاه‌ ادینبورو ادامه‌ داد و در ۱۳۰۸ ش‌/ ۱۹۲۹ موفق‌ به‌ اخذ درجه دکتری‌ شد. او در ۱۳۱۷ ش‌/ ۱۹۳۸ قاهره‌ را ترک‌ کرد و بقیه عمر خود را در کلمبیا، در سمت‌ رئیس‌ و استاد دانشکده زبان‌های‌ خاورمیانه‌ و خاور نزدیک‌ در دانشگاه‌ کلمبیا، سپری‌ نمود.
وی‌ در ۱۰ مرداد ۱۳۳۸/ ۲ اوت‌ ۱۹۵۹ درگذشت‌.


پژوهش‌های‌ جفری‌ را، بر اساس‌ موضوع‌، می‌توان‌ به‌ چهار دسته کلی‌ تقسیم‌ کرد: پژوهش‌های‌ قرآنی‌، مطالعاتی‌ درباره سیره پیامبر اسلام‌، مقالاتی‌ درباره رابطه اسلام‌ و مسیحیت‌، و ترجمه متون‌ اسلامی‌ به‌ انگلیسی‌.

۲.۱ - قرائت‌های قرآن

ظاهراً علاقه‌مندی‌ جفری‌ به‌ مطالعات‌ قرآنی‌ به‌سبب‌ معاشرت‌ وی‌ با گوتهلف‌ برگشترسر بوده‌ است‌.
[۱] مقدمتان‌ فی‌ علوم‌القرآن‌، چاپ‌ آرتور جفری‌ و عبداللّه‌ اسماعیل‌ صاوی‌، ج۱، ص‌ ۳، قاهره‌: مکتبة الخانجی‌، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.

در ۱۳۰۶ ش‌/ ۱۹۲۷، برگشترسر و جفری‌ تصمیم‌ به‌ چاپ‌ قرآنی گرفتند که حاوی‌ تمام‌ قرائات‌ باشد.
به‌ این‌ منظور به‌ گردآوری‌ و بررسی‌ نسخه‌های‌ کهن‌ قرآن‌، جستجو در کتابهای‌ معتبر قرائات‌ و استخراج‌ قرائات‌ گوناگون‌ قرآنی‌ پرداختند.
مرگ‌ برگشترسر در ۱۳۱۲ ش‌/ ۱۹۳۳، به‌ انجام‌ رسیدن‌ این‌ طرح‌ را متوقف‌ نمود.
مقالاتی‌ که‌ جفری‌ در این‌ دوره‌ و با چنین‌ هدفی‌ تألیف‌ کرده‌ است‌، عبارت‌اند از: «قرائات‌ ابن‌مِقْسَم‌»، «قرائات‌ زیدبن‌ علی‌» و «چند قرائت‌ دیگر زیدبن‌ علی‌».
[۲] مرتضی‌ کریمی‌نیا، کتاب‌شناسی‌ مطالعات‌ قرآنی‌ به‌ زبان‌های‌ اروپایی‌: ۱۷۰۰ـ۱۹۹۵، ج۱، ص‌ ۱۲۷ـ ۱۲۸، تهران‌ ۱۳۸۰ ش‌.

وی‌ در این‌ مقالات‌ به‌ گردآوری‌ برخی‌ قرائات‌ پرداخته‌ است‌.

۲.۲ - تصحیح کتاب المصاحف

جفری‌ در ادامه این‌ فعالیتها، کتاب‌ المَصاحِف‌ ابوبکر عبداللّه‌بن‌ سلیمان‌ سجستانی‌ (متوفی‌ ۳۱۶) را تصحیح‌ و با مطالبی‌ در باره مَصاحِف‌ کهن‌ مندرج‌ در متون‌ تفسیری‌، در رساله «منابعی‌ برای‌ تاریخ‌ قرآن‌» (لیدن‌ ۱۹۳۷) چاپ‌ کرد.
او منابعی‌ را که‌ در بازسازی‌ مصاحف‌ کهن‌ از آن‌ها استفاده‌ نموده‌، معرفی‌ کرده‌ است‌.

۲.۳ - مقایسه مصحف‌ها

در ادامه‌، وی‌ به‌ بررسی‌ مصحف‌ سمرقند ، که‌ به‌ مصحفی‌ از عهد عثمان‌ شهرت‌ دارد، پرداخت‌ و موارد اختلاف‌ کتابت‌ این‌ نسخه‌ را با مصحف‌ عثمان‌ بر شمرد.
از مسائل‌ مورد علاقه خاورشناسان‌ این‌ دوره‌، گردآوری‌ روایات‌ و اخبار تاریخی‌ مدعی‌ نقصان‌ قرآن‌ بود، چنان‌که‌ نولدکه‌ گزارشهایی‌ از این‌ دست‌ را جمع‌ کرده‌ است‌.
یکی‌ از متون‌ موردتوجه‌ آنان‌ در این‌ باره‌، کتاب‌ فضائل‌ القرآن‌ ِ ابوعبید قاسم‌بن‌ سلاّم‌ هروی‌ (متوفی‌ ۲۲۴) است‌.

۲.۴ - درباره سوره فاتحه

اوتو پرتسل‌ (متوفی‌ ۱۳۲۰ ش‌/ ۱۹۴۱) جفری‌ را با نسخه خطی‌ این‌ کتاب‌ در کتابخانه برلین‌ آشنا کرد و جفری‌ بخشی‌ از این‌ کتاب‌ را با عنوان‌ «بابُ ما رُفِعَ مِنَ الْقُرآن‌ بَعدَ نُزولِه‌ و لَمْ یثْبُت‌ فی‌ المَصاحِفِ» به‌ انگلیسی‌ ترجمه‌ نمود.
در ادامه چنین‌ رویکردی‌، او مقاله «متنی‌ متفاوت‌ از سوره فاتحه‌» را نگاشت‌ و ادعا کرد که‌ سوره فاتحه‌ در ابتدا جزو قرآن‌ نبوده‌ و تنها به‌ عنوان‌ دعایی‌ به‌ هنگام‌ تلاوت‌ قرآن‌ خوانده‌ می‌شده‌، اما بعدها جزئی‌ از قرآن‌ تلقی‌ شده‌ است‌.
در این‌ مقاله‌، جفری‌ متنی‌ مشابه‌ سوره فاتحه‌ را به‌ نقل‌ از کتاب‌ تذکرة الائمه‌ محمد باقر بن‌ محمد تقی‌ لاهیجی‌، با انتساب‌ نادرست‌ آن‌ به‌ محمدباقر مجلسی‌
[۳] آقابزرگ‌ طهرانی‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۶.
و منبعی‌ که‌ هویت‌ آن‌ را به‌ نحو دقیق‌ بیان‌ نکرده‌، آورده‌ است‌.
با آنکه‌ سستی‌ عبارات‌ این‌ متن‌ عربی‌ کاملاً واضح‌ است‌، جفری‌ هیچ‌ اشاره‌ای‌ به‌ این‌ مطلب‌ نکرده‌ است‌.

۲.۵ - واژگان دخیل در قرآن

تحقیق‌ دیگر جفری‌، کتاب‌ «واژگان‌ دخیل‌ در قرآن‌» است‌.
این‌ کتاب‌ نیز حاصل‌ نگرش‌ خاص‌ خاورشناسان‌ به‌ قرآن‌ است‌.
آنان‌ اغلب‌ با همان‌ رویکرد نقد تاریخی‌ متون‌ مذهبی‌ یهودیت‌ و مسیحیت‌ و با این‌ تلقی‌ که‌ کتب‌ وحیانی‌، در فرآیندی‌ تاریخی‌ تدوین‌ شده‌ است‌، قرآن‌ را بررسی‌ کرده‌اند.
در پی‌ چنین‌ رویکردی‌، این‌ پرسش‌ برای‌ آنان‌ مطرح‌ شده‌ که‌ مطالب‌ موجود در قرآن‌، اعم‌ از اطلاعات‌ یهودی‌ و مسیحی‌، روایات‌ عهدین‌ و مطالب‌ مشابه‌ در ادبیات‌ مسیحیت‌ و یهودیت‌ از کجا آمده‌ و تا چه‌ حد متأثر از فرهنگ‌ یهودی‌ یا مسیحی‌ بوده‌ است‌.
[۴] کاظم‌ برگ‌نیسی‌، «واژه‌های‌ دخیل‌ قرآن‌ و دیدگاهها»، ج۱، ص‌ ۹۸ـ۱۰۴، معارف‌، دوره ۱۲، ش‌ ۱ و ۲ (فروردین‌ ـ آبان‌ ۱۳۷۴).

توجه‌ خاورشناسان‌ به‌ موضوع‌ واژه‌های‌ دخیل‌ از اواخر قرن‌ سیزدهم‌/ نوزدهم‌ آغاز شد و تحقیقات‌ اولیه‌ را در این‌ زمینه‌، فرانکل، دوورژاک‌، مینگانا و هوروویتس‌ انجام‌ دادند.
اهمیت‌ کتاب‌ جفری‌ در مقایسه‌ با تحقیقات‌ پیش‌ از خود، در بهره‌گیری‌ کامل‌تر از منابع‌ و جامعیت‌ آن‌ در زمان‌ تألیف‌ است‌، هر چند با توجه‌ به‌ پژوهشها و یافته‌های‌ اخیر، به‌ نظر می‌رسد که‌ کتاب‌ جفری‌ نیاز به‌ بازنگری‌ جدّی‌ دارد.
[۵] کاظم‌ برگ‌نیسی‌، «واژه‌های‌ دخیل‌ قرآن‌ و دیدگاهها»، ج۱، ص‌ ۱۱۳ـ ۱۱۵، معارف‌، دوره ۱۲، ش‌ ۱ و ۲ (فروردین‌ ـ آبان‌ ۱۳۷۴).

جفری‌ در مقدمه مفصّل‌ خود بر این‌ کتاب‌، سیری‌ از پیدایش‌ این‌ بحث‌ را به‌ همراه‌ آرای‌ عالمان‌ مسلمان‌ در این‌ باره‌ آورده‌ است‌.

۲.۶ - دو مقدمه

جفری‌ در حوزه تحقیق‌ متون‌ کهن‌ اسلامی‌، علاوه‌ بر کتاب‌ المصاحف‌، مقدمه تفسیر «المبانی‌ فی‌ نظم‌ المعانی‌» را که‌ متعلق‌ به‌ مؤلفی‌ ناشناخته‌ در قرن‌ پنجم‌ است‌، همراه‌ با مقدمه تفسیر ابن‌عَطیه‌ (متوفی‌ ۵۴۶)، المحرّر الوجیز، در مجموعه‌ای‌ با نام‌ مقدمتان‌ فی‌ علوم ‌القرآن‌ (قاهره‌ ۱۳۳۳ ش‌/ ۱۹۵۴) به‌ چاپ‌ رساند.
او مؤلف‌ تفسیر المبانی‌ را فردی‌ اندلسی‌ دانسته‌،
[۶] مقدمتان‌ فی‌ علوم‌القرآن‌، چاپ‌ آرتور جفری‌ و عبداللّه‌ اسماعیل‌ صاوی‌، ج۱، ص‌ ۳ـ۴، قاهره‌: مکتبة الخانجی‌، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
در حالی‌که‌ مؤلف‌ این‌ اثر از علمای‌ کَرّامی‌ نیشابور و احتمالاً ابومحمدحامدبن‌ احمدبن‌ جعفربن‌ بسطام‌ طَحیری‌ بوده‌ است‌.
[۷] حسن‌ انصاری‌ قمی‌، «ملاحظاتی‌ چند در باره میراث‌ برجای‌ مانده‌ کرامیه‌»، ج۱، ص‌ ۸۰، کتاب‌ ماه‌ دین‌، ش‌ ۵۶ ۵۷ (خرداد و تیر ۱۳۸۱).
[۸] محمدکاظم‌ رحمتی‌، «تکمله‌ای‌ بر ملاحظاتی‌ چند در باره میراث‌ برجامانده کرامیه‌»، ج۱، ص‌ ۹۹، کتاب‌ ماه‌ دین‌، ش‌ ۶۰ ۶۱ (مهر و آبان‌ ۱۳۸۱).

این‌ کتاب‌ موردتوجه‌ برخی‌ قرآن‌پژوهان‌ غربی‌ بوده‌ است‌ و حتی‌ قبل‌ از چاپ‌، نولدکه‌ و شاگردانش‌ از نسخه خطی‌ آن‌ برای‌ تألیف‌ تاریخ‌ قرآن‌ استفاده‌ کرده‌اند.
عبداللّه‌ اسماعیل‌ صاوی‌ با تصحیح‌ برخی‌ اشکالات‌ جفری‌، این‌ کتاب‌ را در ۱۳۵۱ ش‌/ ۱۹۷۲ به‌ چاپ‌ رساند.

۲.۷ - مقالات دیگر

از دیگر مقالات‌ قرآنی‌ جفری‌ است‌: «وضع‌ فعلی‌ مطالعات‌ قرآنی‌»، «قرآن‌ به‌ مثابه کتاب‌ آسمانی‌»، «تاریخ‌ متن‌ قرآن‌» و دو مقاله‌ در باره «تفسیر الهدایه و العرفان‌ فی‌ تفسیر القرآن‌ بالقرآن‌»، نوشته عالم‌ مصری‌، محمد ابوزید.
[۹] مرتضی‌ کریمی‌نیا، کتاب‌شناسی‌ مطالعات‌ قرآنی‌ به‌ زبان‌های‌ اروپایی‌: ۱۷۰۰ـ۱۹۹۵، ج۱، ص‌ ۱۲۷ـ ۱۲۸، تهران‌ ۱۳۸۰ ش‌.


۲.۸ - مطالعات سیره

جفری‌ در حوزه مطالعات‌ سیره‌، چند مقاله‌ در باره زندگانی‌ پیامبر با عناوین‌ «آیا محمد (ص‌) از کودکی‌ پیامبر بود ؟»، «تأملی‌ در تاریخی‌ بودن‌ پیامبر اسلام‌» و «مسیحیان‌ در مکه‌» و همچنین‌ کتابی‌ با نام‌ «اسلام‌، محمد و دین‌ او» نوشته‌ است‌.

۲.۹ - اسلام و مسیحیت

او در باره رابطه اسلام‌ و مسیحیت‌ سه‌ مقاله‌ نوشت‌ با عناوینِ «کتاب‌ گرگوری‌ تاتئو بر ضد مسلمانان‌»، «مجموعه‌ای‌ از کتابها و جزوات‌ نقد مسیحیت‌ مورداستفاده مسلمانان‌ قاهره‌» و «ادبیات‌ نقد مسیحیت‌».
در حوزه ترجمه متون‌، وی‌ ترجمه کتاب‌ شجرة الکون‌ ابن‌عربی‌ را در دو مقاله‌ به‌ چاپ‌ رساند که‌ بعدها متن‌ کامل‌ این‌ ترجمه‌ در ۱۳۴۱ ش‌/۱۹۶۲ در لاهور به‌ صورت‌ کتاب‌ منتشر شد.

۲.۱۰ - گزیده‌ای درباره اسلام

کتاب‌ مهم‌ او در این‌ حوزه‌، «گزیده‌ای‌ درباره اسلام‌» است‌ که‌ مجموعه‌ای‌ متنوع‌ از فرهنگ‌ و معارف‌ اسلامی‌ شامل‌ قرآن‌، حدیث‌ ، فقه‌ ، سیره‌، کلام‌ و تصوف‌ است‌.

۲.۱۱ - مقالات د. اسلام

جفری‌ برای‌ د. اسلام‌ (چاپ‌ دوم‌)، مقاله‌های‌ آیه‌ (Aya)، آزر (Azar)، ایوب‌ (Ayyub) و عصا (Asa) را تألیف‌ کرده‌ است‌.


در سالهای‌ اخیر، برخی‌ از مقالات‌ جفری‌ تجدیدچاپ‌ شده‌ است‌.
رودی‌ پارت‌ در کتاب‌ «قرآن‌»، که‌ حاوی‌ مقالات‌ قرآنی‌ خاورشناسان‌ است‌، مقاله «پیشرفت‌ در مطالعه قرآن‌» وی‌ را به‌ چاپ‌ رسانده‌ است‌.
برخی‌ از پژوهشهای‌ وی‌ نیز در کتاب‌ «خاستگاههای‌ قرآن‌» نوشته فردی‌ با نام‌ مستعار ابن‌وراق‌ آمده‌ است‌. از میان‌ تألیفات‌ جفری‌، کتاب‌ واژه‌های‌ دخیل‌ در قرآن‌ مجید (تهران‌ ۱۳۷۲ ش‌) او با ترجمه فریدون‌ بدره‌ای‌ به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌.


(۱) آقابزرگ‌ طهرانی‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة.
(۲) حسن‌ انصاری‌ قمی‌، «ملاحظاتی‌ چند در باره میراث‌ برجای‌ مانده‌ کرامیه‌»، کتاب‌ ماه‌ دین‌، ش‌ ۵۶ ۵۷ (خرداد و تیر ۱۳۸۱).
(۳) کاظم‌ برگ‌نیسی‌، «واژه‌های‌ دخیل‌ قرآن‌ و دیدگاهها»، معارف‌، دوره ۱۲، ش‌ ۱ و ۲ (فروردین‌ ـ آبان‌ ۱۳۷۴).
(۴) محمدکاظم‌ رحمتی‌، «تکمله‌ای‌ بر ملاحظاتی‌ چند در باره میراث‌ برجامانده کرامیه‌»، کتاب‌ ماه‌ دین‌، ش‌ ۶۰ ۶۱ (مهر و آبان‌ ۱۳۸۱).
(۵) مرتضی‌ کریمی‌نیا، کتاب‌شناسی‌ مطالعات‌ قرآنی‌ به‌ زبان‌های‌ اروپایی‌: ۱۷۰۰ـ۱۹۹۵، تهران‌ ۱۳۸۰ ش‌.
(۶) مقدمتان‌ فی‌ علوم‌القرآن‌، چاپ‌ آرتور جفری‌ و عبداللّه‌ اسماعیل‌ صاوی‌، قاهره‌: مکتبة الخانجی‌، ۱۳۹۲/۱۹۷۲؛


۱. مقدمتان‌ فی‌ علوم‌القرآن‌، چاپ‌ آرتور جفری‌ و عبداللّه‌ اسماعیل‌ صاوی‌، ج۱، ص‌ ۳، قاهره‌: مکتبة الخانجی‌، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
۲. مرتضی‌ کریمی‌نیا، کتاب‌شناسی‌ مطالعات‌ قرآنی‌ به‌ زبان‌های‌ اروپایی‌: ۱۷۰۰ـ۱۹۹۵، ج۱، ص‌ ۱۲۷ـ ۱۲۸، تهران‌ ۱۳۸۰ ش‌.
۳. آقابزرگ‌ طهرانی‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۶.
۴. کاظم‌ برگ‌نیسی‌، «واژه‌های‌ دخیل‌ قرآن‌ و دیدگاهها»، ج۱، ص‌ ۹۸ـ۱۰۴، معارف‌، دوره ۱۲، ش‌ ۱ و ۲ (فروردین‌ ـ آبان‌ ۱۳۷۴).
۵. کاظم‌ برگ‌نیسی‌، «واژه‌های‌ دخیل‌ قرآن‌ و دیدگاهها»، ج۱، ص‌ ۱۱۳ـ ۱۱۵، معارف‌، دوره ۱۲، ش‌ ۱ و ۲ (فروردین‌ ـ آبان‌ ۱۳۷۴).
۶. مقدمتان‌ فی‌ علوم‌القرآن‌، چاپ‌ آرتور جفری‌ و عبداللّه‌ اسماعیل‌ صاوی‌، ج۱، ص‌ ۳ـ۴، قاهره‌: مکتبة الخانجی‌، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
۷. حسن‌ انصاری‌ قمی‌، «ملاحظاتی‌ چند در باره میراث‌ برجای‌ مانده‌ کرامیه‌»، ج۱، ص‌ ۸۰، کتاب‌ ماه‌ دین‌، ش‌ ۵۶ ۵۷ (خرداد و تیر ۱۳۸۱).
۸. محمدکاظم‌ رحمتی‌، «تکمله‌ای‌ بر ملاحظاتی‌ چند در باره میراث‌ برجامانده کرامیه‌»، ج۱، ص‌ ۹۹، کتاب‌ ماه‌ دین‌، ش‌ ۶۰ ۶۱ (مهر و آبان‌ ۱۳۸۱).
۹. مرتضی‌ کریمی‌نیا، کتاب‌شناسی‌ مطالعات‌ قرآنی‌ به‌ زبان‌های‌ اروپایی‌: ۱۷۰۰ـ۱۹۹۵، ج۱، ص‌ ۱۲۷ـ ۱۲۸، تهران‌ ۱۳۸۰ ش‌.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جفری آرتور»، شماره۴۷۴۱.    


رده‌های این صفحه : تراجم | خاور شناسان




جعبه ابزار