• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تزلزل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تَزَلزُل به معنای قرار و ثبات نداشتن است و از آن به مناسبت در بابهای اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، حج، تجارت، مضاربه و اجاره سخن رفته است.




تزلزل، مقابل استقرار در کلمات فقها نسبت به وجوب، عقد، ملک و غیر آن به کار رفته و مراد از آن ـ با توجّه به آنچه بدان اضافه می‏شود ـ متفاوت است.



حج با استطاعت بر مکلف واجب می‏شود؛ لیکن وجوب آن قبل از فرارسیدن موسم حج و تمکن مستطیع از به جا آوردن حج در زمان آن، متزلزل است؛ از این‏رو چنانچه پیش از موسم یا در وقت برگزاری حج، استطاعت از بین برود، وجوب زایل می‏گردد.



در تعلّق وجوب زکات به چارپایان و نیز طلا و نقره، گذشت سال شرط است. سال نیز به تمام شدن یازده ماه و داخل شدن ماه دوازدهم تحقّق می‏یابد. در اینکه وجوب، با دخول ماه دوازدهم استقرار می‏یابد یا تا تمام شدن آن متزلزل است، اختلاف می‏باشد.
[۱] مصباح‏الهدی ج۹، ص۴۲۴ـ۴۲۵.




به عقدِ برخوردار از خیار فسخ ـ خواه هر دو طرف حق خیار داشته باشند یا یکی از آن دو یا غیر آن دو (اجنبی) عقد متزلزل گفته می‏شود. مقابل آن عقد مستقر قرار دارد که یا برخوردار از خیار نیست یا مدّت حقّ خیار پایان یافته و یا اسقاط شده است.



گاهی به عقد جایز در مقابل عقد لازم به لحاظ اینکه ماهیّتش فسخ‏پذیر است عقد متزلزل اطلاق می‏گرددبرخی، معاطات را بیع متزلزل دانسته‏اند.



تزلزل ملکیت یا به سبب تزلزل عقد است،مانند اینکه کالایی را به شرط خیار برای خود یا فروشنده یا هر دو بخرد.
در این صورت ملکیتِ خریدار نسبت به کالا و ملکیتِ فروشنده نسبت به بها متزلزل است و یا به سبب مشروط بودن ملکیّت تام به شرطی که هنوز حاصل نشده است، مانند ملکیّت زن نسبت به تمامی مهر قبل از دخول و تمکین از سوی وی،یا مالکیت موجر نسبت به همه اجرت پیش از سپری شدن مدّت اجاره و تمکن مستأجر از استیفای منفعت عین مورد اجاره در آن مدّت
[۱۲] العروة الوثقی ج۲، ص۵۸۸.
و یا بنابر قول مشهور مالکیتِ عامل نسبت به سهم خود به صِرف حصول آن و پیش از تبدیل سود به پول نقد و تقسیم آن بین خود و مالک.



ملکیّت تمامی مهر در عقد نکاح، با تحقّق دخول و تمکین،و تمامی بهای اجاره در عقد اجاره، با گذشت مدّت اجاره و تمکّن مستأجر از استیفاو مقدار سهم عامل از سود در مضاربه، با تبدیل و تقسیم سودِ حاصل،استقرار می‏یابد.
در اینکه استطاعت برای حج با ملک متزلزل حاصل می‏شود یا نه، اختلاف است.این اختلاف در تعلّق زکات به ملک متزلزل نیز وجود دارد.
[۲۰] تحریر الاحکام ج۳، ص۳۶۱.




مراد تردید و عدم جزم در نیّت است. در اینکه صحّت عمل عبادی ـ اعم از واجب و مستحب ـ مشروط به جزم در نیّت است و یا انجام دادن آن به احتمال مطلوبیت کفایت می‏کند، اختلاف است.
[۲۱] جامع المقاصد ج۱، ص۱۷۶ـ۱۷۷.
[۲۲] فقه الشیعة ج۴، ص۲۲۸.





 
۱. مصباح‏الهدی ج۹، ص۴۲۴ـ۴۲۵.
۲. مصباح الفقاهة ج۷، ص۱۶۷.    
۳. مصباح الفقاهة ج۷، ص۴۷۰.    
۴. مصباح الفقاهة ج۷، ص۵۰۴.    
۵. مصباح الفقاهة ج۷، ص۵۱۹.    
۶. حاشیة کتاب المکاسب (اصفهانی) ج۵، ص۲۸۷.    
۷. جواهر الکلام ج۲۲، ص۲۲۴.    
۸. منهاج الفقاهة ج۳، ص۸۲.    
۹. کتاب البیع(امام خمینی) ج۵، ص۳۱۱.    
۱۰. الخیارات(سید مصطفی خمینی) ج۲، ص۳۱۲.    
۱۱. الروضة البهیة ج۵، ص۳۵۳.    
۱۲. العروة الوثقی ج۲، ص۵۸۸.
۱۳. مسالک الافهام ج۴، ص۳۷۱.    
۱۴. الروضة البهبة ج۵، ص۳۵۳.    
۱۵. العروة الوثقی ج۵، ص۳۷.    
۱۶. مسالک الا فهام ج۴، ص۳۷۱.    
۱۷. الحدائق الناضرة ج۲۱، ص۲۳۷۲۳۸.    
۱۸. تحریر الوسیلة ج۱، ص۳۷۶.    
۱۹. فقه الصادق ج۹، ص۷۲.    
۲۰. تحریر الاحکام ج۳، ص۳۶۱.
۲۱. جامع المقاصد ج۱، ص۱۷۶ـ۱۷۷.
۲۲. فقه الشیعة ج۴، ص۲۲۸.




فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۶۱-۴۶۲.    



جعبه ابزار