تسامح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آسان گرفتن و چشم پوشی کردن و همچنین سستی و سهل انگاری کردن را تسامح می گویند که از تسامح به معنای نخست در بابهایی نظیر
زکات،
تجارت و
شرکت و به معنای دوم در بابهای مختلف نظیر
صلات،
صوم و
شهادات به مناسبت سخن رفته است.
تسامح در
داد و ستد بویژه نسبت به آلات
عبادت و نیز در واگذاری و استیفای
حق،
مستحب است.
در
معاملات و نیز موارد ادای حقوق مالی، آن مقدار از افزایش و کاهشی که بر حسب
عرف و عادت مسامحهپذیر است، زیانبخش نیست. در ادامه به نمونههایی از مصادیق تسامح در ابواب مختلف فقهی اشاره میشود.
جنس پرداختی به عنوان
زکات فطره مانند
برنج نباید با جنسی دیگر مانند
گندم مخلوط باشد؛ لیکن اختلاط اندک و ناچیز آن ـ که بر حسب عرف و عادت مسامحهپذیر است ـ اشکال ندارد.
در
بیع سلم، ذکر اوصاف
کالا در حدّی که
جهالت را برطرف کند و آن را از دیگر کالاها از نوع خودش ممتاز نماید، لازم است؛ لیکن ذکر اوصافی که دخالتی اندک در تفاوت
قیمت کالا دارد و از نظر عرف مسامحهپذیر است لازم نیست.
از شرایط ثبوت
خیار غبن آن است که مقدار زیادی و کاستی بهای کالای مورد معامله بر حسب عرف و عادت مسامحهپذیر نباشد وگرنه خیار، ثابت نمیگردد.
هرگاه در معامله،
عوضین از یک
جنس و پیمانهای یا وزنی باشند، فزونی یکی بر دیگری،
ربا و
حرام است، مگر آنکه زیادی و کاستی به مقداری باشد که عرف مسامحه در آن را میپذیرد.
در صورتی که تقسیم
مال مشترک برای یکی از شرکا ضرر غیر قابل مسامحه داشته باشد، تقسیم منوط به رضایت همه خواهد بود و کسی بر آن اجبار نمیشود.
ترک تکالیف واجب همچون
نماز و
حج از روی بیاعتنایی و سهل انگاری
حرام و ترک سهل انگارانه همه سُنَن موجب سقوط شخص از
عدالت است و سهل انگاری در حفظ
امانت،
ضمانآور است.
نماز خواندن با
لباس کسی که در اجتناب از
نجاسات یا محرّمات همچون
غصب، سهل انگاری میکند بنابر
مشهور کراهت دارد.
کسی که به علّت
بیماری در
ماه رمضان روزه نگرفته، در صورت بهبود تا پیش از ماه رمضان آینده،
واجب است قبل از حلول ماه رمضان قضای آن را بگیرد و چنانچه سهل انگاری کند تا ماه رمضان آینده فرا رسد علاوه بر
قضا بنابر مشهور واجب است برای هر
روز یک مد
طعام کفاره بدهد.
فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیه السلام ج۲، ص۴۶۳-۴۶۴.
