• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سجع متوازن (ادبیات)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سجع متوازن، همسان بودن فواصل کلام به لحاظ وزن، و اختلاف در قافيه است.



در علم بديع ، براي سجع- و همچنين فواصل- اقسامي برشمرده‌اند. يکي از اين اقسام، موازنه، يا سجع متوازن است. در سجع متوازن، دو فاصله به لحاظ وزن، متفق، اما در قافيه مختلف هستند. به عبارت ديگر، سجع متوازن در مواردي است که واژه‌هاي آخر جمله و پاراگراف تنها در وزن، نه در «رَوي» (حرف اصلي آخر واژه) ، هماهنگ باشند؛ مانند: تيغ ، تيز، تير و سيب ، کيف.




«فلان را کرم بي شمار است و هنر بي حساب، داراي عزمي است متين و طبعي کريم».
آنکه مال خزاين گيتي { نيست با جود دست او بسيار
و آنکه کشف سراير گردون { نيست در پيش طبع او دشوار




مثال موازنه در زبان عربي : «اصبر على حَرّ اللقاء، ومضض النزال، وشدة المصاع». وقول امرئ القيس: «سليم الشظا عبل الشوى شنج النسا».


آيات زير را شاهد براي سجع متوازن در قرآن ذکر کرده‌اند:

(ونمارق مصفوفة (وزرابی مبثوثة)؛) «و بالشهایی پهلوی هم(چیده)، و فرشهایی(زربافت) گسترده»
(والسماء ذات البروج. والیوم الموعود. وشاهد ومشهود).
(و السماء و الطارق (و ما ادراک ما الطارق) النجم الثاقب (ان کل نفس لما علیها حافظ)).
(الحاقة، ما الحاقة (و ما ادراک ما الحاقة) کذبت ثمود و عاد بالقارعة (فاما ثمود فاهلکوا بالطاغیة) و اما عاد فاهلکوا بریح صرصر عاتیة (کانهم اعجاز نخل خاویة) فهل تری لهم من باقیة).
[۸] معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۸۹.



۱. باقلانی، محمد بن طیب، ۳۳۸ - ۴۰۳ق، اعجازالقرآن، ص۸۸.    
۲. غاشیه/سوره۸۸، آیه۱۵-۱۶.    
۳. بروج/سوره۸۵، آیه۱-۳.    
۴. طارق/سوره۸۶، آیه۱-۴.    
۵. حاقه/سوره۶۹، آیه۱- ۸.    
۶. زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۷۵-۷۷.    
۷. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۳۵۶.    
۸. معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۸۹.



فرهنگ نامه علوم قرآن، برگرفته از مقاله «سجع متوازن».    



جعبه ابزار