• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شبهه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



شبهه (بر وزن شِبْه و شَبَه) به معنای مثل و نظیر است.




شبهه در لغت به معنای مشابهت و پوشیدگی است. معانی دیگری چون اشتباه، احتمال اشکال و شک نیزداردو همچنین چیزی که حق و باطل در آن معلوم نیست را شبهه می‌نامند.
[۱] معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل کلمه شبهه؛ شیخو، لوئیس، المنجد(ترجمه محمد بندرریگی)، ذیل ریشه ش‌ب‌ه.

شبهه آن است که دو چیز در اثر مماثلت از همدیگر تشخیص داده نشوند «وما قتلوه و ما صلبوه و لکن شُبِّه لهم»
[۲] نساء/ ۱۵۷: عیسی را نکشتند و به دار نزدند لیکن کار بر آنها مشتبه شد. تشابه، متشابه و مشتبه به ترتیب در آیات ۱۱۸/ بقره و ۹۹/ انعام به کار رفته است.

شبهه يعنى هر اشكال، پرسش يا ابهامى كه در برداشت‏ها، تحليل‏ها، تصميمات و رفتارهاى مرتبط با سعادت فرد يا جامعه منشأ خطا و اشتباه در شناخت حق از باطل گردد.
به عبارت ديگر شبهه خود را شبيه به حق مى ‏نماياند و راه شناخت حق از باطل را مشكل و افراد رادچار شك و ترديد مى‏كند



گويند نخستين شبهه كه در خلقت شد بوسيله ابليس بوده در باب خلقت آدم، او گفته است كه آدم را از خاك بيافريدى و من را از نار و نار را بر خاك مزيت است و در شأن من نيست كه به آدم سجده كنم.
[۳] خاتمی ،احمد،فرهنگ علم کلام،ص۱۳۶




درباره تفاوت پرسش و شبهه تفاوت هاي چندي بيان شده است كه مي توان به مهم ترين آن در اين جا اشاره كرد.
پرسش در حقيقت جستجوي بشر براي شناخت است و پرسشگر با بيان پرسش و سؤال مي كوشد تا موضوع و مطلبي را بشناسد و آن را درك و فهم كند. در حالي كه هدف از شبهه، ايجاد ترديد و شك در دل مخاطب است و شبهه گر مي كوشد تا در بنيادهاي اعتقادي و باوري شخص ترديد افكند. درحقيقت تفاوت شبهه و پرسش را بايد در كاركرد و اهداف آن دانست. كاركرد پرسش فهم و شناخت است، در حالي كه شبهه براي اين طرح مي شود تا مخاطبان خود را به چالش بكشاند. از سوي ديگر در شبهه، باطل به طور عمدي و خواسته حضور دارد و شبهه گر با آميختن حق و باطل مي كوشد كلام باطل خود را با رنگ و لعابي از حق به ديگران منتقل كند، از اين روست كه حضرت اميرمؤمنان(ع) فرمودند: «انما سميت الشبهه شبهه لانها شبهت بالحق»
[۴] وسائل الشیعه،ج۲۷،ص۱۶۱و نهج البلاغه،ص۸۱،انتشارات دارالهجره قم
؛ از آن رو شبهه را شبهه ناميده اند كه به حق شبيه و همانند است.



 
۱. معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل کلمه شبهه؛ شیخو، لوئیس، المنجد(ترجمه محمد بندرریگی)، ذیل ریشه ش‌ب‌ه.
۲. نساء/ ۱۵۷: عیسی را نکشتند و به دار نزدند لیکن کار بر آنها مشتبه شد. تشابه، متشابه و مشتبه به ترتیب در آیات ۱۱۸/ بقره و ۹۹/ انعام به کار رفته است.
۳. خاتمی ،احمد،فرهنگ علم کلام،ص۱۳۶
۴. وسائل الشیعه،ج۲۷،ص۱۶۱و نهج البلاغه،ص۸۱،انتشارات دارالهجره قم
۵. پایگاه راسخون    




جعبه ابزار