• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شعبده

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



شعبده (شعوذه) به یک نوع تردستی گفته می شود




شعبده عبارت است از عمل سرگرم كننده‏اى كه زیركانه و با حركات بسیار تند دست انجام مى‏گیرد و موجب فریب و شگفتى بیننده مى‏شود. در حقیقت شعبده باز، كارهاى عادى و متعارف را با تردستى و سرعت زیاد، غیر متعارف و شگفت انگیز جلوه مى‏دهد و از این طریق ذهن بیننده را به خود مشغول كرده، او را در برابر امرى شگفت قرار مى‏دهد. بنابر این، شعبده پدیدار شدن چیزى با اسباب عادى و متعارف است؛
اما از آنجا كه با سرعت بسیار بالایى انجام مى‏گیرد، بیننده تصور مى‏كند، بدون سبب عادى پدید آمده است؛ از این رو، شگفت زده مى‏شود.
[۱] إرشاد الطالب ج۱،ص۱۶۸
[۲] مصباح الفقاهة ج۱،ص۲۸۸-۲۹۰




بنابر این تعریف، آنچه با شعبده پدیدار مى‏گردد، امرى واقعى است نه خیالى؛ برخلاف سحر كه بسیارى از فقها آن را خیالى محض مى‏دانند
برخى، شعبده را مرادف معناى سحر دانسته و گفته‏اند: شعبده عملیات تأثیر گذار بر قوه خیال است و شعبده باز با تصرف در مخيّله فرد، انواع شكلها و صورتهاى خیالى را در آن ایجاد نموده و در مرحله بعد با قوه نفسانى خود آن اشكال را در فضایى حسّى به بینندگان منتقل مى‏كند؛ به گونه‏اى كه آنان، آنها را امرى واقعى مى‏بینند؛ در حالى كه حقیقت آنها نمود است نه بود.
[۳] . تاج العروس، واژه «شعوذة»

[۴] تاریخ ابن خلدون ج۱،ص۴۹۷
بر اساس این تعریف، تردستى مصداق شعبده نخواهد بود. از احكام عنوان یاد شده در باب تجارت سخن گفته‏اند.



حكم: شعبده به معناى دوم از مصادیق سحر به شمار مى‏رود و احكام آن را دارد؛ لیكن به معناى نخست (تردستى) آیا حرام است یا نه، اختلاف مى‏باشد. مشهور فقها آن را نیز حرام مى‏دانند. بنابر قول به حرمت، آموختن و آموزش دادن آن جهت عمل و نیز گرفتن اجرت در ازاى یاد دادن آن حرام و اکل مال بالباطل است.
[۸] تذكرة الفقهاءج۱۲،ص۱۴۵
[۱۰] وسیلة النجاة،ص ۳۲۳
در مقابل مشهور، گروهى از معاصران آن را حرام ندانسته‏اند، مگر آنكه عمل حرامى همچون زیان رساندن به مومن بر آن مترتب گردد.
[۱۱] منهاج الصالحین (سید محمدسعید حكیم)ج۲،ص۲۱

[۱۳] إرشاد الطالب ج۱،ص۱۶۸
[۱۴] منهاج الصالحین (سیستانى)ج۲،ص۱۲



 
۱. إرشاد الطالب ج۱،ص۱۶۸
۲. مصباح الفقاهة ج۱،ص۲۸۸-۲۹۰
۳. . تاج العروس، واژه «شعوذة»
۴. تاریخ ابن خلدون ج۱،ص۴۹۷
۵. النهایة،ص۳۶۶    
۶. كتاب السرائرج۲،ص۲۱۸    
۷. المختصرالنافع،ص۱۱۷    
۸. تذكرة الفقهاءج۱۲،ص۱۴۵
۹. الدروس الشرعیة ج۳،ص۱۶۴    
۱۰. وسیلة النجاة،ص ۳۲۳
۱۱. منهاج الصالحین (سید محمدسعید حكیم)ج۲،ص۲۱
۱۲. منهاج الصالحین (خوئى)ج۲،ص۷-۸    
۱۳. إرشاد الطالب ج۱،ص۱۶۸
۱۴. منهاج الصالحین (سیستانى)ج۲،ص۱۲




جمعي از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمي شاهرودي فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج‏۴، ص۶۸۲-۶۸۱



جعبه ابزار