• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فاضل تونی(خام)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



برهان الدین تونی، معروف به برهان الدین فاضل تونی، دولتمرد و لشکری قرن یازدهم و دوازدهم است.



فرزند ملامیر تونی و برادرزاده و داماد ملاعلاءالملک فاضل خان.
[۱] محمدشریف معتمد نَخشَبی، اقبال نامه، ج۲، ص۱۴، کلکته ۱۸۶۵.



در شوال ۱۰۷۳ به دعوت اورنگ زیب (حک: ۱۰۶۸ـ ۱۱۱۸) از ایران به هندوستان رفت
[۲] محمدطاهر بن حسین وحید قزوینی، انشا، ج۱، ص۸۲ ـ ۸۵، لکهنو ۱۲۶۰.
و به پاداش خدمات عمویش به دربار شاهجهان (حک: ۱۰۳۷ـ ۱۰۶۸) و اورنگ زیب، و به سبب فضل و دانشِ خود، به دربار اورنگ زیب راه یافت؛ چنانکه در آن جا هشتصد پیاده و ۱۵۰ سوار زیر نظر او بودند.
[۳] محمد بختاورخان، مرآة العالم: تاریخ اورنگ زیب، ج۱، ص۲۹۸، چاپ ساجده س علوی، لاهور ۱۹۷۹.
[۴] میرعبدالرزاق اورنگ آبادی، مآثرالامراء، ج۳، ص۳۴ ـ ۳۵، ج ۳، کلکته ۱۸۹۱.



برهان الدین، در سال های مختلف، به مناصب دیوانی پایتخت، شاهجهان آبادد: دیوانیِ تن، و خانسامانی پادشاه رسید و دو هزار پیاده و چهار صد سوار را در اختیار گرفت
[۵] میرعبدالرزاق اورنگ آبادی، مآثرالامراء، ج۳، ص۳۴ـ۳۶، ج ۳، کلکته ۱۸۹۱.
و در ۱۱۰۹، والی کشمیر شد.
طی این سال ها لقب های قابل خان، اعتمادخان، و فاضل خان دریافت کرد.


در ۱۱۱۱، اورنگ زیب به او پیشنهاد کرد که به نیابتِ شاهزاده معظم، حکومت لاهور را به دست بگیرد اما او قبول نکرد و در ۱۱۱۲ یا۱۱۱۳ در برهانپور درگذشت.
[۶] میرعبدالرزاق اورنگ آبادی، مآثرالامراء، ج۳، ص۳۴ـ۳۶، ج ۳، کلکته ۱۸۹۱.
[۷] محمد بن رستم بدخشی، تاریخ محمدی، ج۱، ص۱۴، علیگره ۱۹۶۰، ص ۱۴.



برهان الدین فردی وظیفه شناس و با استعداد بود و همین خصایص مایه پیشرفت او شد.


در زمان امارتش در کشمیر، مالیات بر غلّه و دامداری را لغو کرد.
احداث مساجد، رباط ها، باغ ها، سدها، سرایها، مدارس و حمام ها، و همچنین، سدِ هفت چنار، خانقاه حسن آباد و جوگی لنگر در کشمیر از یادگارهای زمان اوست.


موی مبارک منسوب به حضرت رسول اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم در عهد او به کشمیر آورده شد و امروز هم خانقاه موی مبارک، معروف به بَل شریف، مورد احترام مسلمانان شبه قاره است.


به علما و مشایخ و شعرا احترام می گذاشت و آنان را به مجلس خود می خواند.
[۸] کاظم محمد، عالمگیرنامه، ج۱، ص۸۱۸، کلکته ۱۸۶۸.

میرزا داراب بیگ جویای تبریزی (متوفی ۱۱۱۸) مدّاح او، مثنویاتِ حسن معنی و تعریف چراغان دل را به تشویق وی سروده است.


(۱) میرعبدالرزاق اورنگ آبادی، مآثرالامراء، ج ۳، کلکته ۱۸۹۱.
(۲) محمد بختاورخان، مرآة العالم: تاریخ اورنگ زیب، چاپ ساجده س علوی، لاهور ۱۹۷۹.
(۳) محمد بن رستم بدخشی، تاریخ محمدی، علیگره ۱۹۶۰، ص ۱۴.
(۴) کاظم محمد، عالمگیرنامه، کلکته ۱۸۶۸.
(۵) محمداعظم شاه، تاریخ کشمیر اعظمی، لاهور۱۳۰۳، ص ۱۹۰.
(۶) محمدساقی مستعدخان، مآثر عالمگیری، کلکته ۱۸۷۱، ص ۳۶۹.
(۷) محمدشریف معتمد نَخشَبی، اقبال نامه، کلکته ۱۸۶۵.
(۸) محمدطاهر بن حسین وحید قزوینی، انشا، لکهنو ۱۲۶۰.


۱. محمدشریف معتمد نَخشَبی، اقبال نامه، ج۲، ص۱۴، کلکته ۱۸۶۵.
۲. محمدطاهر بن حسین وحید قزوینی، انشا، ج۱، ص۸۲ ـ ۸۵، لکهنو ۱۲۶۰.
۳. محمد بختاورخان، مرآة العالم: تاریخ اورنگ زیب، ج۱، ص۲۹۸، چاپ ساجده س علوی، لاهور ۱۹۷۹.
۴. میرعبدالرزاق اورنگ آبادی، مآثرالامراء، ج۳، ص۳۴ ـ ۳۵، ج ۳، کلکته ۱۸۹۱.
۵. میرعبدالرزاق اورنگ آبادی، مآثرالامراء، ج۳، ص۳۴ـ۳۶، ج ۳، کلکته ۱۸۹۱.
۶. میرعبدالرزاق اورنگ آبادی، مآثرالامراء، ج۳، ص۳۴ـ۳۶، ج ۳، کلکته ۱۸۹۱.
۷. محمد بن رستم بدخشی، تاریخ محمدی، ج۱، ص۱۴، علیگره ۱۹۶۰، ص ۱۴.
۸. کاظم محمد، عالمگیرنامه، ج۱، ص۸۱۸، کلکته ۱۸۶۸.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برهان الدین تونی»، شماره۱۱۰۵.    



جعبه ابزار