• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قیاس مستنبط العلة

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حکمی که علت آن ذکر نشده باشد و از طریق آراء و نظر به وجود آید به این قیاس، قیاس مستنبط العلة یا اجتهاد قیاسی گفته می‎‌شود.




هرگاه شارع در طی بیان حکم اشاره‌ای به مناط و علت آن ننماید و ما علت حکم را به رأی و نظر خویش استنباط کرده و حکم مزبور را در همه مواردی که علت موجود است جاری و ساری نماییم این قیاس را اصطلاحاً مستنبط‌العله گویند. مانند تحریم ربا در گندم که علت و مناط آن مورد اختلاف است.
فی‌المثل اکثر شافعیه گفته‌اند که علت حرمت مطعوم بودن آن است و بدین جهت باید گفت که تفاضل در برنج و کشمش نیز به مقتضای قیاس حرام است.
و اما حنفیه علت را کیل و وزن دانسته‌اند و در هر مکیل و موزون به حرمت تفاضل حکم نموده‌اند.
و نیز مانند تحریم شرب خمر که گفته می‌شود مناط حرمت اسکار است، بنابراین نبیذ هم حرام می‌باشد چون مسکر است.
[۱] المستصفی، ج۲، ص۵۵.
[۲] المقدمات (ابن رشد)، ص۲۴.




بالجمله این قسم (قیاس مستنبط العلة) که اجتهاد قیاسی نامیده می‌شود، معرکه آراء و مورد اختلاف شدید است اهل ظاهر و طائفه‌ای از معتزله بغداد و جمیع شیعه مگر ابن جنید آن را انکار کرده و باطل دانسته‌اند و جمهور فقهای اهل سنت آن را حجت دانسته و یکی از ادله قرار داده‌اند.
[۳] المستصفی، ج۲، ص۵۵.
[۴] قوانین‌الاصول، ج۲، ص۷۹.



 
۱. المستصفی، ج۲، ص۵۵.
۲. المقدمات (ابن رشد)، ص۲۴.
۳. المستصفی، ج۲، ص۵۵.
۴. قوانین‌الاصول، ج۲، ص۷۹.




جابری عرب‌لو، محسن، فرهنگ فقه اصطلاحات اسلامی، ص۱۴۴-۱۴۵.



جعبه ابزار