پناهگاه محمد (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خداوند پناهگاه حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در هر حال و هر زمان می‌باشد.

---

غار ثور، پناهگاه محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و ابوبکر، هنگام هجرت از مکه به مدینه بود:
الا تنصروه فقد نصره الله اذ اخرجه الذین کفروا ثانی اثنین اذ هما فی الغار اذ یقول لصـحبه لاتحزن ان الله معنا...
اگر او را یاری نکنید، خداوند او را یاری کرد (و در مشکل‌ترین ساعات، او را تنها نگذاشت) آن هنگام که کافران او را (از مکه) بیرون کردند، در حالی که دومین نفر بود (و یک نفر بیشتر همراه نداشت) در آن هنگام که آن دو در غار بودند، و او به همراه خود می‌گفت: «غم مخور، خدا با ماست!»... .

در آیات گذشته همانگونه که گفته شد روی مساله جهاد در برابر دشمن از چند راه تاکید شده بود، از جمله این که گمان نکنید اگر شما خود را از جهاد و یاری پیامبر کنار بکشید کار او و اسلام زمین می‌ماند. آیه مورد بحث این موضوع را تعقیب کرده، می‌گوید: اگر او را یاری نکنید خدایی که در سختترین حالات و پیچیده‌ترین شرائط او را به شکل معجز آسایی یاری کرد قادر است باز از او حمایت کند (الا تنصروه فقد نصره الله) و آن زمانی بود که مشرکان مکه توطئه خطرناکی برای نابود کردن پیامبر چیده بودند، تصمیم نهایی پس از مقدمات مفصلی بر این قرار گرفت که عده زیادی شمشیر زن از قبائل مختلف عرب خانه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را شبانه در حلقه محاصره قرار دهند و صبحگاهان دسته جمعی به او حمله کنند و او را در بسترش از دم شمشیرها بگذرانند.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که به فرمان خدا از این جریان آگاه شده بود آماده بیرون رفتن از مکه و هجرت به مدینه شد، اما نخست برای این که کفار قریش به او دست نیابند به غار ثور که در جنوب مکه قرار داشت و در جهت مخالف جاده مدینه بود پناه برد در این سفر ابوبکر نیز همراه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بود.
دشمنان کوشش فراوانی برای یافتن پیامبر کردند ولی مایوس و نومید بازگشتند و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پس از سه شبانه روز توقف در غار و اطمینان از بازگشت دشمن، شبانه از بیراهه به سوی مدینه حرکت کرد، و بعد از چندین شبانه روز سالم به مدینه رسید و فصل نوینی در تاریخ اسلام آغاز شد.
آیه فوق اشاره به یکی از حساسترین لحظات این سفر تاریخی کرده می‌گوید: خداوند پیامبرش را یاری کرد، در آن هنگام که کافران او را بیرون کردند (اذ اخرجه الذین کفروا). البته قصد کفار بیرون کردن او از مکه نبود، بلکه تصمیم به کشتن او داشتند، ولی چون نتیجه کارشان بیرون رفتن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مکه شد این نسبت به آنها داده شده است.
با توجه به توطئه ترور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از سوی مشرکان مکه، آن حضرت به امر خداوند، در حالی که ابوبکر همراه او بود از مکه خارج و در غار ثور، مخفی شدند.

---

خداوند، پناهگاه محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در دوران کودکی و خردسالی بود:
الم یجدک یتیما فـاوی.
آيا او تو را یتیم نيافت و پناه داد؟!
[هدف]] در سوره ضحی و دلداری پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و بیان الطاف الهی نسبت به آن حضرت است، لذا در ادامه آیات گذشته که از این معنی سخن می‌گفت، در آیات مورد بحث نخست به ذکر سه موهبت از مواهب خاص الهی به پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پرداخته، و سپس سه دستور مهم در همین رابطه به او می‌دهد.
می‌فرماید: آیا خداوند تو را یتیم نیافت و سپس پناه داد (ا لم یجدک یتیما فاوی). در شکم مادر بودی که پدرت عبدالله از دنیا رفت، تو را در آغوش جدت عبدالمطلب (سید مکه) پرورش دادم. شش ساله بودی که مادرت از دنیا رفت، و از این نظر نیز تنها شدی، اما عشق و محبت تو را در قلب عبدالمطلب افزون ساختم. هشت ساله بودی که جدت عبد المطلب از دنیا رفت عمویت ابوطالب را به خدمت و حمایتت گماشتم، تا تو را همچون جان شیرین در بر گیرد و محافظت کند. آری تو یتیم بودی و من به تو پناه دادم.
بعضی از مفسران معانی دیگری برای این آیه گفته‌اند که با ظاهر آن سازگار نیست، از جمله اینکه منظور از یتیم کسی است که در شرافت و فضیلت مثل و مانند ندارد، همانگونه که گوهر بی نظیر را در یتیم گویند، بنابراین معنی جمله چنین می‌شود خداوند تو را در شرافت و فضل بی مانند یافت لذا تو را برگزید و مقام نبوت بخشید. دیگر اینکه: تو خود یک روز یتیم بودی، ولی سرانجام پناهگاه یتیمان و رهبر انسان‌ها شدی. بدون شک معنی اول از هر جهت مناسبتر است و با ظاهر آیه هماهنگ‌تر.

---