جلال الدین السیوطی عصره و حیاته و آثاره و جهوده فی الدرس اللغوی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«جلال الدین السیوطی، عصره و حیاته و آثاره و جهوده فی الدرس اللغوی» نوشته دکتر
طاهر سلیمان حموده، استاد
علوم لغوی دانشگاه اسکندریه و نیز دانشگاه ملک سعود ریاض است که به
زبان عربی نگاشته شده است.
این کتاب به بررسی زندگانی علمی و نیز حیات سیاسی و اجتماعی
سیوطی میپردازد. جلال الدین سیوطی دانشمندی جامع الاطراف است که در بسیاری از شاخههای علم تبحر دارد. به گفته خودش وی نسبت به هفت
علم تفسیر،
حدیث،
فقه،
نحو،
معانی،
بدیع و
بیان آگاهی کامل دارد. نویسنده در این کتاب به بررسی عصری که سیوطی در آن میزیسته و نیز بررسی حیات علمی و اجتماعی و سیاسی وی و در پایان معرفی آثاری که از وی به جای مانده است میپردازد. بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران سیوطی با مرور وقایع مهمی که جامعه اسلامی آن روز را تکان داد، معرفی حاکمانی که در زمان وی بر سند حکومت تکیه زدند و روابطی که سیوطی با آنها داشت، طبقات اجتماعی آن عصر و معرفی ویژگیهای اجتماعی که جامعه
قاهره را از سایر جوامع متمایز میساخت و... صورت میگیرد. حیات فرهنگی و علمی سیوطی با بررسی ویژگی آثاری که در عصر وی تولید میشد و عرفی که در فراگیری، تدریس و تالیف دانشها در آن دوران مورد پیروی بوده تولد و رشد سیوطی و مراحل تحصیل وی و معرفی مهمترین اساتیدی که وی از آنان بهره جست و نیز بیان ویژگیهای اخلاقی و شخصیتی وی و... انجام میپذیرد. معرفی دانشهایی که بیشترین تاثیر را بر سیوطی گذارده، اهتمام وی به
شعر و در نتیجه تهیه منظومههای علمی در موضوعات مختلف و در نهایت معرفی آثاری چند از سیوطی، مطالبی است که در باب اول کتاب بدانها پرداخته شده است. باب دوم کتاب به بیان تلاشهای سیوطی در زمینه
فقه اللغة اختصاص یافته و آثاری که از وی در زمینه لغت و علم نحو به جای مانده معرفی شده است. مراد نویسنده از فقه اللغة، مباحث لغوی به معنای عام آن میباشد. برخی از آثار لغوی سیوطی که در این باب به معرفی آنها پرداخته میشود عبارتند از: المهذب فیما ورد فی القرآن من العرب، رسالة فی اصول الکلمات، التبری من معرة المعری، التهذیب فی اسماء الذیب، الریاض الانیقة فی شرح اسماء خیر الخلیقة. در این قسمت همچنین به معرفی اصول و قواعدی که سیوطی برای نقد و ارزیابی روایات لغوی بنا نهاده است اشاره میشود. این نقدها به دو دسته نقدهای خارج متن و نقدهای داخل متن تقسیم میشود. در آخرین فصل که به علم نحو اختصاص دارد آثار نحوی سیوطی نظیر:
الاشباه و النظائر،
الاقتراح،
الفریدة،
شرح الفیه ابن مالک،
شرح شواهد المغنی،
الموشح فی علم النحو و... معرفی و
مذهب وی در نحو بیان میشود.
کتاب دارای یک مقدمه است که در آن به اختصار سیر مباحث مطرح شده در کتاب بیان میشود. محتوای کتاب طی ۲ باب ذیل که هرکدام دارای فصول است، بیان شده است:
«عصر السیوطی و حیاته و آثاره» که فصول ذیل را دربرمی گیرد: الفصل الاول: الحیاة السیاسیة و الاجتماعیة. الفصل الثانی: الحیاة الثقافیة الفصل الثالث: حیاته و ثقافته و آثاره.
«جهوده اللغویة» که شامل فصول ذیل میباشد: الفصل الاول: فقه اللغة الفصل الثانی: النحو در «خاتمه» هم خلاصهای از مطالب کتاب در اختیار خواننده قرار گرفته است.
در پایان، در دو قسمت به معرفی آثار و منابع نویسنده در تالیف این کتاب اشاره شده است: قسمت اول به آثار خود سیوطی و در قسمت دوم به آثار نویسندگانی غیر از سیوطی که از آنها در نوشتن این کتاب بهره گرفته شده است. فهرست مطالب کتاب نیز در پایان کتاب آمده است.
کتاب رساله دکترای دکتر طاهر سلیمان حموده، استاد دانشگاه اسکندریه و نیز دانشگاه ملک سعود ریاض است. این کتاب در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۴۳۶ صفحه نخستین بار در سال ۱۴۱۰ هجری- ۱۹۸۹ میلادی از سوی «المکتب الاسلامی» بیروت منتشر شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.