• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیه سقایة الحاج•

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آیه ۱۹ توبه، در شان علی علیه‌السّلام و فضیلت مجاهدان در راه خدا نازل شده است.


به آیه ۱۹ سوره توبه «آیه سقایة الحاج» می‌گویند.

(ا جعلتم سقایة الحاج و عمارة المسجد الحرام کمن آمن بالله و الیوم الآخر و جاهد فی سبیل الله لا یستوون عند الله و الله لا یهدی القوم الظالمین)؛
«آیا سیراب کردن حجاج و آباد ساختن مسجد الحرام را همانند (عمل) کسی قرار دادید که ایمان به خدا و روز قیامت آورده و در راه او جهاد کرده است، (این هر دو) هرگز نزد خدا مساوی نیستند، و خداوند گروه ظالمان را هدایت نمی‌کند».
[۱] توبه/سوره۹، آیه۱۹.    


در شان نزول این آیه و دو آیه بعد از آن، روایات مختلفی در کتب اهل سنت و شیعه نقل شده است، از جمله، دانشمند معروف اهل سنت، حاکم ابو القاسم حسکانی از «بریده» نقل می‌کند که شیبه و عباس هر کدام بر دیگری افتخار می‌کردند و در این باره مشغول سخن بودند که علی علیه‌السّلام از کنار آنها گذشت، و پرسید به چه چیز افتخار می‌کنید؟ عباس گفت امتیازی به من داده شده که احدی ندارد، و آن مساله آب دادن به حجاج خانه خدا است. شیبه گفت من تعمیر کننده مسجد الحرام (و کلید دار خانه کعبه ) هستم. علی علیه‌السّلام گفت: با اینکه از شما حیا می‌کنم باید بگویم که با این سن کم افتخاری دارم که شما ندارید، آنها پرسیدند کدام افتخار؟ فرمود: من با شمشیر، جهاد کردم تا شما ایمان به خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آوردید. عباس خشمناک برخاست و دامن کشان به سراغ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آمد (و به عنوان شکایت ) گفت: آیا نمی‌بینی علی چگونه با من سخن می‌گوید؟
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: علی را صدا کنید، هنگامی که به خدمت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آمد فرمود: چرا این گونه با عمویت (عباس) سخن گفتی؟
علی علیه‌السّلام عرض کرد: ‌ای رسول خدا! اگر من او را ناراحت ساختم با بیان حقیقتی بوده است، در برابر گفتار حق هر کس می‌خواهد ناراحت شود، و هر کس می‌خواهد خشنود! جبرئیل نازل شد و گفت‌ ای محمد! پروردگارت به تو سلام می‌فرستد، و می‌گوید این آیات را بر آنها بخوان.

همین روایت، به همین مضمون، یا با تفاوت کمی، در کتابهای فراوانی از اهل سنت نقل شده، مانند تفسیر طبری و ثعلبی، اسباب النزول واحدی، تفسیر خازن بغدادی، معالم التنزیل علامه بغوی، مناقب ابن مغازلی، جامع الاصول ابن اثیر، تفسیر فخر رازی و کتابهای دیگر.

«سقایه» هم مصدر است به معنی آب دادن، و هم به معنای وسیله و پیمانه‌ای است که با آن آب می‌دهند (همانگونه که در آیه ۷۰ سوره یوسف
[۲] یوسف/سوره۱۲، آیه۷۰.    
آمده است)، و هم به معنای ظرف بزرگ یا حوضی است که آب در آن می‌ریزند.
[۳] مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -، تفسیر نمونه، ج۷، ص۳۲۰.    
[۴] سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، ج۳، ص۲۱۸.
[۵] طبرسی، فضل بن حسن، ۴۶۸ - ۵۴۸ق، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج۵، ص۲۴.    
[۶] طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۰۳.    
[۷] قمی، علی بن ابراهیم، - ۳۲۹ق، تفسیرالقمی، ج۱، ص۲۸۳.    
[۸] شوشتری، نور الله بن شریف الدین، ۹۵۶ - ۱۰۱۹ق، احقاق الحق وازهاق الباطل، ج۳، ص(۱۲۲-۱۲۷).


۱. ↑ توبه/سوره۹، آیه۱۹.    
۲. ↑ یوسف/سوره۱۲، آیه۷۰.    
۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -، تفسیر نمونه، ج۷، ص۳۲۰.    
۴. ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، ج۳، ص۲۱۸.
۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، ۴۶۸ - ۵۴۸ق، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج۵، ص۲۴.    
۶. ↑ طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۰۳.    
۷. ↑ قمی، علی بن ابراهیم، - ۳۲۹ق، تفسیرالقمی، ج۱، ص۲۸۳.    
۸. ↑ شوشتری، نور الله بن شریف الدین، ۹۵۶ - ۱۰۱۹ق، احقاق الحق وازهاق الباطل، ج۳، ص(۱۲۲-۱۲۷).


فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه سقایة الحاج».    



جعبه ابزار