امامباره خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِمامْباره، يا امام بارا، به مفهوم «امامخانه»، بناهايى در سرزمين هند كه شيعيان براي برگذاري مراسم مذهبى خاص خود، در ماه محرم، در آنها گرد مىآيند.
امام باره گاه به نامهايى چون خانقاه نيز خوانده مىشود، چنانكه حسينيهها را در جنوب هند عاشورخانه مىنامند. نخستينبار نواب صفدر جنگ (د ۱۱۶۷ق/۱۷۵۴م)، فرمانرواي ايالت اوده، در دهلى ساختمانى براي برگذاري مراسم عزاداري محرم بنا نهاد كه مىتوان آن را نخستين نمونة امام باره دانست (نك: دهلوي، ۱/۲۲۲؛ كول، ۹۵ ؛ ۲ .(EI
پس از بناي امام بارة آصفالدوله در ۱۱۹۸ق/۱۷۸۴م، احداث امامبارهها رونق گرفت (نك: ه د، ۱/۴۲۶-۴۲۷). سپس براي آرامگاه بزرگان نيز از آنها استفاده شد. تأمين هزينه براي امام باره در عرف شيعيان هند، همانند فرهنگ ايرانيان، ثواب شمرده مىشده است (نك: هاليستر، ۱۶۶ -۱۶۵ ؛ كول، ۹۷ -۹۶ ؛ ۲ .(EI
در روزهاي سوگواري غالباً مرسوم بوده است كه امام باره را چراغان كنند؛ چنانكه شوشتري (د ۱۲۲۰ق/۱۸۰۵م) نوشته است، امام بارة آصفالدوله را با شمع و چراغ، آيينهها و اسباب طلا و جواهر آذين مىبستند (ص ۴۲۴). گاه در بيرون امام باره در گودالى آتش روشن مىكنند تا نشانة آتشافروزي يزيديان در خيمهگاه امام حسين(ع) و يادآور ظلم آنان باشد. عبور از روي آتش (زغالهاي گداخته) با پاي برهنه از جملة رسوم اين سوگواريها بوده است. برخلاف امام بارههايى چون آصفيه، همة امام بارهها داراي سراي «زنانه» نيستند و گاه در مواردي خاص در اختيار زنان قرار مىگيرند (هاليستر، ۱۶۷-۱۶۸, .(۱۷۴
اتاقكى آراسته كه نماد تابوت امام حسين(ع) است و در هند عموماً به آن «تعزيه» گفته مىشود، مهمترين وسيلة برگذاري مراسم در امامباره به شمار مىآيد. امام باره همچنين داراي ضريحى ثابت (قبري نمادين) است كه «كربلا» ناميده مىشود (جعفري، ۲۲۵, ۲۲۲-۲۲۳, ۲۲۶ ؛ هاليستر، ۱۷۲-۱۷۳ ,۱۶۶ ؛ لولين جونز، .(۲۰۶ دستههاي عزاداري ميان امام بارهها آمد و شد مىكنند و در حالى كه عَلَمها را به همراه دارند، «تعزيه» را نيز بر روي شانه حركت مىدهند (آرزو، ۱۵۸-۱۵۹؛ جعفري، ۲۲۴ .(۲۲۲,
در ساخت امام بارهها سنتهاي معماري كاملاً يكسان اعمال نشده، اما پارهاي خصوصيات حاكى از تعلق آنها به سبك معماري متأخر دورة گوركانى است (نك: لولين جونز، .(۲۰۹ عناصر اين سبك را در بناهايى چون امام بارة لكهنو مىتوان بازيافت X/۲۳۳) ؛ EWA, نيز نك: كخ، .(۱۳۲
امام بارة آصفالدوله كه معتبرترين بنا از اين نوع است، در مجموعهاي از مسجد، صحنها و دروازههاي آن قرار دارد و از مهمترين بناهاي تاريخى لكهنو به شمار مىآيد. در اين مجموعه، امام باره و مسجد جامع لكهنو با ۳ گنبد در محوطة اصلى قرار گرفتهاند (رامپوري، ۳/۲۹۶-۲۹۷؛ هاليستر، ۱۵۸ -۱۵۷ ؛ كول، .(۹۵-۹۸ بناي اصلى اين امام باره تالاري گنبددار به ابعاد تقريبى ۱۶ئ۴۹ متر است و ايوانهايى در دو طرف آن وجود دارد. تمامى بنا را سقفى سترگ از آجر و سيمان مىپوشاند («فرهنگ...۱»، ؛ XVI/۱۹۵ هاليستر، همانجا؛ رضوي، .(II/۷۶
امام بارة حسينآباد كوچكتر از آصفيه است و يك سده پس از آن ساخته شده است. اين امامباره كه مدفن بانى آن است، هرچند تزييناتى چشمگير دارد، اما از نظر استخوانبندي بنا كم اهميت شمرده مىشود (كول، ۹۵ ؛ «فرهنگ»، ۱۹۵ .(XVI/۱۹۰-۱۹۱,
امام بارة شاه نجف در مُتى محل لكهنو نيز مقبرة بانى آن را در خود دارد. گنبدخانة اين امامباره محل برگذاري مراسم تعزيه است. بدينسان، مانند بسياري از ديگر امامبارهها كاركردي چند گانه دارد (هاليستر، ۱۵۹ ؛ داس، .(۷۵
مآخذ: آرزو، على، چراغ هدايت، بمبئى، ۱۳۹۰ق؛ دهلوي، احمد، فرهنگ آصفيه، دهلى، ۱۹۷۴م؛ رامپوري، محمد، تاريخاوده، كراچى،۱۹۸۰م؛ شوشتري،عبداللطيف، تحفة العالم، به كوشش صمد موحد، تهران، ۱۳۶۳ش؛ نيز:
Cole, J.R.I., Roots of North Indian Sh / q ism in Iran and Iraq, Delhi, ۱۹۸۹; Das, N., The Architecture of Imambaras, Lucknow, ۱۹۹۱; EI ۲ ; EWA; Hollister, J.N., The Shi q a of India, New Delhi, ۱۹۷۹; The Imperial Gazetteer of India , New Delhi , ۱۹۰۷-۱۹۰۹ ; Jaffri , H. A. , X Muharram Ceremonies in India n , Ta q ziyeh, Ritual and Drama in Iran, New York/Tehran, ۱۹۷۹; Koch, E., Mughal Architecture, Munich, ۱۹۹۱; Llewellyn-Jones, R., A Fatal Friendship, Delhi, ۱۹۸۵; Rizvi, A. A., A Socio-Intellectual History of the Isn ? p Ashar / Sh / q / s in India, Canberra, ۱۹۸۶.
يدالله غلامى