آداب جدال (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جدال، گفتگویی توام با
نزاع و غلبه جستن یک طرف بر دیگری است به قصد منصرف کردن وی از
رای و نظرش.
جدال استوار بر
علم و
منطق، دارای ارزشی ستودنی است.
قال قد وقع علیکم من ربکم رجس وغضب اتجـدلوننی فی اسماء سمیتموها انتم وءاباؤکم مانزل الله بها من سلطـن فانتظروا انی معکم من المنتظرین. «گفت: «پلیدی و
غضب پروردگارتان، شما را فرا گرفته است! آیا با من در مورد نامهایی مجادله می کنید که شما و پدرانتان بعنوان
معبود و
خدا، بر بتها) گذارده اید، در حالی که
خداوند هیچ دلیلی درباره آن نازل نکرده است؟! پس شما منتظر باشید، من هم با شما انتظار می کشم! (شما انتظار شکست من، و من انتظار عذاب الهی برای شما!)»
ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم ویتبع کل شیطـن مرید. «گروهی از مردم، بدون هیچ
علم و دانشی، به مجادله درباره خدا برمی خیزند و از هر
شیطان سرکشی پیروی می کنند.»
ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم ولا هدی ولا کتـب منیر. «و گروهی از مردم، بدون هیچ
دانش و هیچ
هدایت و کتاب روشنی بخشی، درباره خدا مجادله می کنند.»
. ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم ولا هدی ولا کتـب منیر. «آیا ندیدید خداوند آنچه را در آسمانها و
زمین است مسخر شما کرده، و نعمتهای آشکار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانی داشته است؟! ولی بعضی از مردم بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنگری درباره خدا
مجادله می کنند.»
الذین یجـدلون فی ءایـت الله بغیر سلطـن‌اتـهم کبر مقتـا عند الله وعند الذین ءامنوا... «همانها که در
آیات خدا بی آنکه دلیلی برایشان آمده باشد به مجادله برمی خیزند (این کارشان)
خشم عظیمی نزد خداوند و نزد آنان که
ایمان آورده اند به بار می آورد این گونه خداوند بر دل هر
متکبر جباری مهر می نهد!»
ان الذین یجـدلون فی ءایـت الله بغیر سلطـن‌اتـهم ان فی صدورهم الا کبر ما هم ببــلغیه... «کسانی که در آیات خداوند بدون دلیلی که برای آنها آمده باشد ستیزه جویی می‌کنند، در سینه هایشان فقط
تکبر (و
غرور) است، و هرگز به خواسته خود نخواهند رسید، پس به خدا پناه بر که او شنوا و بیناست!»
بهترین برخورد و نیکوترین سخن، از جمله آداب جدال با دیگران است.
ادع الی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجـدلهم بالتی هی احسن ان ربک هو اعلم بمن ضل عن سبیله وهو اعلم بالمهتدین. «با
حکمت و
اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و
مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می داند چه کسی از راه او گمراه شده است و او به هدایت یافتگان داناتر است.»
ولا تجـدلوا اهل الکتـب الا بالتی هی احسن الا الذین ظـلموا منهم وقولوا ءامنا بالذی انزل الینا وانزل الیکم والـهنا والـهکم وحد ونحن له مسلمون. «با
اهل کتاب جز به روشی که از همه نیکوتر است مجادله نکنید، مگر کسانی از آنان که
ستم کردند و (به آنها) بگویید: «ما به تمام آنچه از سوی خدا بر ما و شما نازل شده ایمان آورده ایم، و معبود ما و شما یکی است، و ما در برابر او تسلیم هستیم!»
اظهار
رفق و مدارا به هنگام جدال با مخالفان، از سفارشهای خداست.
ادع الی سبیل ربک... وجـدلهم بالتی هی احسن... «با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و
مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می داند چه کسی از راه او گمراه شده است و او به هدایت یافتگان داناتر است.»
(مقصود از «و جادلهم بالتی هی احسن» طبق یک قول، جدال با رفق و مداراست.)
لکل امة جعلنا منسکـا هم ناسکوه فلا ینـزعنک فی الامر وادع الی ربک انک لعلی هدی مستقیم• وان جـدلوک فقل الله اعلم بما تعملون. «برای هر امتی عبادتی قرار دادیم، تا آن
عبادت را (در پیشگاه خدا) انجام دهند پس نباید در این امر با تو به نزاع برخیزند! بسوی پروردگارت دعوت کن، که بر هدایت مستقیم قرار داری (و راه راست همین است که تو می پویی). • و اگر آنان با تو به جدال برخیزند، بگو: «خدا از کارهایی که شما انجام می دهید آگاهتر است!»
ولا تجـدلوا اهل الکتـب الا بالتی هی احسن... «با اهل کتاب جز به روشی که از همه نیکوتر است مجادله نکنید، مگر کسانی از آنان که
ستم کردند و (به آنها) بگویید: «ما به تمام آنچه از سوی خدا بر ما و شما نازل شده ایمان آورده ایم، و معبود ما و شما یکی است، و ما در برابر او تسلیم هستیم!»
(مقصود از «... هی احسن» جدال با نرمی و مداراست.)
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «آداب جدال».
