آشفته تهرانی(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمدبن‌محمود حسینی‌لواسانی‌تهرانی معروف به «عصار» (۱۲۶۴-۱۳۵۶ق/۱۸۴۸-۱۹۳۷م)، حکیم، متکلم، فقیه، اصولی، شاعر و مفسر شیعی ایرانی که در تهران و مشهد می‌زیسته است.
وی نخست «ناظم» تخلص داشته و سپس آن را به «آشفته تهرانی» و در اواخر به «عصار» تغییر داده است. (آقابزرگ، الذریعه، ج۹، ص۷۲۴) (آقابزرگ، الذریعه، ج ۲۴، ص۵). خانواده آشفته در اصل مازندرانی بوده‌اند. پدر وی حاج‌سیدمحمود لواسانی ابتدا در لواسان می‌زیسته، سپس به تهران مهاجرت کرده است (بلاغی عبدالحسین، مقالات‌الحنفا، ص۲۶۱) (مشار خانبابا، فهرست چاپی فارسی، ج۵، ص۵۹۵-۵۹۶). او خود در کتاب تاریخ عصار و مقدمه تفسیر ناسخ‌التفاسیر، زادگاه و تاریخ تولد خود را بدین شرح بیان کرده است: «در سال جلوس ناصرالدین‌شاه قاجار بر تخت سلطنت یا سال بعد از آن] ۱۲۶۴-۱۲۶۵ق/۱۸۴۸-۱۸۴۹م [در تهران‌زاده شدم» (عصارمحمد، تاریخ، ۱-۲). آشفته تهرانی مقدمات علوم را در تهران فرا گرفت، و در ۱۳ سالگی همراه استاد خود به طالقان رفت و پس از مدتی به تهران بازگشت و در مدرسه مروی نزد شیخ‌محمدحسن چاله‌میدانی برادر حاج‌ملاجعفر چاله‌میدانی و ملااسماعیل قره‌باغی به فراگیری معالم‌الاصول و شرح‌لمعه پرداخت. در ۱۲۸۹ق/۱۸۷۲م پس از گذراندن دوره‌های سطح و خارج از تهران به کربلا عزیمت کرد و در حوزه‌های درس عالمان و فقیهان آن زمان ازجمله زین‌العابدین مازندرانی (د ۱۳۰۹ق/۱۸۹۲م) مرجع تقلید شیعیان هند و مازندران شرکت کرد و در مدینه با خالد‌پاشا حاکم وقت مدینه ماند و کتاب‌التحفه‌المدینه‌فی‌العروض را در ۱۲۹۰ق/۱۸۷۳م نوشت (عصارمحمد، تاریخ، ۳ الف). وی به بیروت و دمشق نیز مسافرت کرد سپس به نجف بازگشت و در ۱۲۹۶ق/۱۸۷۹م برای استفاده از درس میرزای شیرازی به سامرا رفت. در ۱۳۰۱ق/۱۸۸۴م پس از چند سال شهر سامرا را به قصد تهران ترک کرد و سال‌ها در تهران ماند. به گفته خود وی پس از ۱۲ سال انزوا و گوشه گیری، از تهران ماند. به گفته خود وی پس از ۱۲ سال انزوا و گوشه‌گیری، از تهران مهاجرت نمود و در دم ذی‌الحجه‌الحرام ۱۳۴۰ق/ژوئیه ۱۹۲۲م به شهر مشهد وارد شد و تا پایان عمر در آن شهر، در جوار امام‌هشتم (ع) زیست (عصارمحمد، تاریخ، ۴ ب) (عصارمحمد، تاریخ، ۹ الف). آشفته تهرانی در حوزه‌های درس عالمانی بزرگ مانند میرزای شیرازی (د ۱۳۱۲ق/۱۸۹۴م) و آخوند‌ملامحمدکاظم خراسانی (د ۱۳۲۹ق/۱۹۱۱م) شرکت نموده و استفاده کرده است و از فقهایی چون حاج‌میرزاحسین نوری (د ۱۳۲۰ق/۱۹۰۲م)، میرزای آشتیانی، حاج‌میرزاحسین خلیلی (د ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م)، شریعت اصفهانی (د ۱۳۳۹ق/۱۹۲۱م)، سیدمهدی قزوینی (د ۱۳۰۰ق/۱۸۸۳م) سیدمحمد بحرالعلوم، شیخ‌محمدحسن مامقانی (د ۱۳۲۳ق/۱۹۰۵م) و شیخ‌عباس کاشف‌الغطاء از علمای شیعه و شیخ‌محمد بسیونی مکی‌شافعی از علماء اهل سنت و جز آن‌ها اجازه روایت داشته است (بلاغی عبدالحسین، مقالات‌الحنفا، ص ۲۶۲) (مدرس میرزاعبدالرحمن، مؤلفین چاپی فارسی و عربی، ص۲۸۹). وی در مدت حیات علمی خود شاگردان زیادی تربیت کرده که آقابزرگ (آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۷۹) (آقابزرگ، الذریعه، ج ۱۷، ص۱۹۸) به یکی از آن‌ها به نام میرزااحمدبن‌صالح بادکوبه‌ای (ز ۱۳۰۰ق/۱۸۸۳م) اشاره کرده است. آشفته در زندگی دراز خویش فعالیت علمی بسیار داشته و آثار فراوان به وجود آورده که به گفته خود او بسیاری از آن‌ها یا به سرقت رفته و یا در نقل و انتقال از جایی به جای دیگر از میان رفته است (عصارمحمد، تاریخ، ص۲۹-۳۲). آشفته در ۹ محرم ۱۳۵۶ق/۲۲ مارس ۱۹۳۷م در مشهد درگذشت و در ایوان طلای رضوی به خاک سپرده شد.
مآخذ:
۱) آستان‌قدس، فهرست، ۴/۳۷، ۹۲، ۹۳، ۱۲۸، ۲۶۱، ۲۶۲، ۵/۱۹۶، ۷ (۱) /۳۵، ۱۶۹؛
۲) آقابزرگ، الذریعه، ۱/۲۰، ۶/۱۷۳، ۱۸۵، ۲۶۴، ۱۳/۲۴۰، ۱۴/۱۷، ۳۳، ۱۸/۳۰۹، ۲۰/۱۰۵، ۲۲/۱۴، ۲۳/۲۳۹؛
۳) بلاغی عبدالحسین، مقالات‌الحنفا، تهران، ۱۳۶۹ق، صص ۲۶۱-۲۶۲؛
۴) عصارمحمد، تاریخ، نسخه خطّی آستان‌قدس، شمـ ۱۳۲، جمـ؛
۵) مدرس میرزاعبدالرحمن، تاریخ علماء خراسان، به کوشش محمدباقر ساعدی، مشهد، دیانت، ۱۳۴۱ش، صص ۲۸۹-۲۹۰؛
۶) مشار خانبابا، فهرست چاپی فارسی، ۱/۲۱، ۹۶۵، ۲/۱۷۰۰-۱۷۰۱، ۳۱۸۲، ۳۱۸۳، ۳۳۳۵، ۳۳۳۶؛
۷) مدرس میرزاعبدالرحمن، مؤلفین چاپی فارسی و عربی، ج ۵؛
۸) منزوی، احمد، فهرست خطی فارسی، ۲ (۱) ۹۰۵، ۹۳۲، ۹۴۷، ۹۹۹، ۱۱۴۲، ۲ (۲) ۱۵۷۷، ۳/۲۴۴۳، ۲۴۴۴، ۴/۳۰۹۷.
