آیه محو و اثبات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه مربوط به دگرگونى هاى ناشى از تغییر شرایط را
آیه محو و اثبات گویند.
به
آیه ۳۹
سوره رعد "
آیه محو و اثبات " مى گویند: "یمحوا الله مایشاء
و یثبت
و عنده أم الکتب
؛
خداوند هر چه را بخواهد
محو،
و هر چه را بخواهد
اثبات مى کند،
و ام الکتاب (
لوح محفوظ) نزد او است " .
"
محو" به معناى از بین بردن آثار شیئى است، نوشته اى را
محو کردم یعنى خطوط
و نقش آن را از بین بردم .
"
اثبات " نهادن چیزى در جایى است که از آن جا تکان نخورد.
این
آیه در زمینه
معجزات و کتاب های آسمانی بر
پیامبران نازل شد،
و استدلالى است بر این که چرا بعضى از کتاب هاى آسمانى جاى بعضى دیگر را مى گیرند،
و این بدان خاطر است که "
خداوند هر چیزى را بخواهد
محو مى کند همان گونه که به مقتضاى
حکمت و اراده خویش امورى را
اثبات مى کند" .
این آیه منحصر به مسئله
نبوت نیست، بلکه یک قانون کلى
و عمومى را بیان مى کند؛
محو و اثبات معناى جامعى دارد که هر گونه دگرگونى را بر اثر تغییر شرایط یا وجود موانع شامل مى شود.
تحقق
موجودات و حوادث
عالم دو مرحله دارد:
یکى مرحله قطعیت که هیچ گونه دگرگونى در آن راه ندارد -
و در این
آیه از آن به
ام الکتاب اشاره شده است -
و دیگرى مرحله غیر قطعى
و مشروط است، که از آن به مرحله "
محو و اثبات " تعبیر مى شود.
به دیگر سخن،
علم خداوند دو مرحله دارد:
"
علم به مقتضیات
و علل ناقصه"
و "علم به
علل تامه".
آن چه مربوط به مرحله اول است از آن به
لوح محو و اثبات تعبیر مى شود.
و آن چه مربوط به مرحله دوم است، ام الکتاب
و لوح محفوظ خوانده مى شود.
این آیه عرصه اختلاف نظر
مفسران است
و کسانى که قائل به صحت
نسخ و بداء هستند به این
آیه استناد کرده اند ؛ ولى بداء فقط از
معتقدات شیعه است
و اهل سنت آن را نمى پذیرند.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، ج۱۰، ص۲۴۰.
منصور، عبدالحمیدیوسف، نیل الخیرات فى القراءات العشرة، ج۱۱، ص۳۷۵.
خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهى، ج۱، ص۱۰۴.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
