ابن خلکان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شمس الدین ابوالعباس احمد بن محمد بن ابراهیم بن ابوبکر اربیلی(آربلای کهن در شمال عراق) در یازدهم ربیع‌الثانی سال ۶۰۸ هجری قمری در اربیل عراق عرب به دنیا آمد. پدرش استاد مدرسه مظفریه بود و در کودکی احمد، در گذشت. نزد شرف الدین اربیلی(جانشین پدر) درس خواند.
در۶۳۶ به مصر رفت و در سال ۶۵۹ به فرمان بیبرس مملوک بحری مصر، قاضی القضات شام گردید. قاضی ابن خلکان مذهب
شافعی داشت.
در سال ۶۶۴ که بیبرس فرمان داد تا تنها پیروان مذاهب سه گانه به قاضی القضاتی برسند، ابن خلکان یک‌باره پایگاه خود را از دست داد. از این هنگام به مدت هفت سال در مدرسه فخریه قاهره و امینیه دمشق درس می‌گفت. در سال ۶۷۷ پس از مرگ بیبرس، بار دیگر قاضی‌القضات شام گردید.
پس از به تخت نشستن قلاوون، فرمانروای دمشق، سنقر الاشقر، سر از فرمان او بر تافت، اما در برابر مملوک مصر از پای در آمد. با اینکه فرمان به بخشودگی همگانی داده شد، ابن خلکان به گناه دادن فتوایی، که به واسطه آن شنقر شوریده بود، بازداشت گردید؛ اما دیری نپایید که آزاد شد و کار خود را باز یافت. سال بعد یعنی سال ۶۸۰ سلطان او را از کار برداشت؛ در حالی که هنوز استاد مدرسه امینیه بود. او سرانجام در ۲۶ رجب سال ۶۸۱ هجری در دمشق در گذشت و در قبرستان مشهور کوه قاسیون دمشق به خاک سپرده شد.
ابن خلکان از تیز هوشی و کاردانی ویژه‌ای برخوردار بود. وی شیفته شعر و به ویژه شیفته اشعار متنبی بود. بهاء‌الدین زبیر و ابن مطروح، شاعران مصری دوستان او بودند. به پژوهش‌های تاریخی دل بسته بود. پی آمد این دلبستگی، کتاب مهم وفیات الاعیان است که زندگی نامه ۸۶۵ نفر از نام‌آوران روزگار را مورد بررسی قرار داده است
در لغتنامه دهخدا در باب او این‌گونه آمده است: «شمس الدین ابوالعباس احمد بن ابراهیم بن ابی بکر بن خلکان بن ناوک بن عبدﷲ بن شاکَل بن الحسین بن مالک بن جعفر بن یحیی بن خالد البرمکی الاربلی الشافعی. یکی از بزرگان علما و صدور رؤسا و چنان‌که خود او در تضاعیف وفیات گوید، به سال ۶۰۸ هجری قمری در شهر اربیل به مدرسه ملک معظم مظفرالدین بن زین الدین متولد و در ۶۲۱ صحیح بخاری را از شیخ صالح بن هبهﷲ شنوده و پدر او تا آخر عمر ۶۱۰ متولی تدریس مدرسه ملک المعظم در اربیل بوده است. ابن خلکان در سنه ۶۲۶ از موطن خویش به حلب رفته و سالی چند در آنجا بوده و در سال ۶۳۳ به دمشق اقامت داشته است و در ۶۳۶ نائب قاضی القضاة مصر، یوسف بن حسن سنجاری شده و در ۶۵۹ قاضی القضاة دمشق گردیده و پس از پانزده سال باز به مصر رفته و سپس به سمت متولی قضا به شام بازگشته است.
"کتبی" صاحب
فوات الوفیات گوید: «ابن خلکان متولی قضای شام بود و سپس منعزل و
"ابن صایغ" قاضی آنجا گردید و پس از هفت سال، ابن صایغ عزل شد و ابن خلکان به مقام پیشین بازگشت و شعرای وقت از قبیل
رشیدالدین فارقی و سعدالدین فارقی و نورالدین بن مصعب او را تهنیت‌ها گفتند».
گویند وقتی او را به کذب در انتساب به برامکه تهمت کردند، او در جواب گفت: «اگر به دورغ نسب خواستمی کردن، خود را به عباس بن عبدالمطلب یا علی بن ابی طالب یا یکی از صحابه بستمی. چه فایدتی مترتب تواند بود در انتساب به قومی که از آنان بقیتی نمانده و در اصل مجوس بوده‌اند؟!»
ابن خلکان را اشعاری لطیف حاکی از طبعی سلیم و ذوقی مستقیم است. او به سال ۶۸۰ از منصب قضای شام مستعفی شده و در ۶۸۱ درگذشته است».
رسا نیوز
