ابن شعار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ شَعّار، ابوالبرکات کمال الدین، مبارک بن احمد بن حمدان موصلی (صفر ۵۹۳ - جمادی الاخر ۶۵۴/ دسامبر ۱۱۹۶- ژوئن ۱۲۵۶)، ادیب و مورخ بود.
وی در
موصل زاده شد و در
حلب درگذشت.
از جزئیات زندگی و استادان و آموخته‌های او هیچ اطلاعی در دست نیست. تنها می‌دانیم که در ۶۲۸ق در
اربل منصبی دیوانی داشته است.
شهرت وی عمدتاً ناشی از کتاب
عقود الجمان فی شعراءِ هذا الزمان است. ابن فُوَطی روایت می‌کند که ابن شعّار مدت ۵۰ سال در
سفر و
حضر به گردآوری شرح احوال و گزیده اشعار
شاعران عصر خویش مشغول بوده است.
از
روایات منابع چنین برمی‌آید که وی برای آگاهی از شرح حال و آثار شاعران و بزرگان عصر خویش که احیاناً برخی از آنان مناصب حکومتی نیز داشتند.
اغلب خود به دیدار آنان می‌شتافته تا از زبان ایشان شرح حال و گزیده‌ای از اشعارشان را بشنود و در کتاب خود بیاورد. برخی از این ملاقاتها را ابن فوطی
و یونینی
نقل کرده‌اند. وی ظاهراً با
ابن خلکان (ه م) که معاصر او بوده، دوستی و همنشینی داشته و بی‌شک به همین دلیل ابن خلکان او را «صاحبنا» خوانده است.
ابن شعار نخست ذیلی به معجم الشعراء مرزبانی (د ۳۸۴ق) با عنوان
تحفة الوزراء نگاشت و در آن به شرح حال و آثار شاعران تا ۶۰۰ق/ ۱۲۰۳م پرداخت.
و پس از اتمام آن در ۶۳۱ق
به تألیف عقود الجمان پرداخت
و در آن به گفته خود وی
شرح حال و آثار شاعرانی را نوشت که سده ۷ق را درک کرده بودند. از این رو نظر
بروکلمان که تحفة الوزراء را با عقود الجمان یکی انگاشته، صحیح به نظر نمی‌رسد. عقود الجمان که مورد استفاده مؤلفانی چون
ابن صابونی ،
ابن ابی الوفا ،
ابن فوطی
و حتی ابن خلکان
بوده، در ۱۰ جلد و به ترتیب حروف الفبا نوشته شده است. نسخه‌ای از آن، بجز جلدهای ۲ و ۸، به شماره‌های ۲۳۲۳ تا ۲۳۳۰ در
کتابخانه اسعد افندی موجود است.
در پاره‌ای مآخذ دو اثر مختلف به نامهای عقود الجمان فی شعراءِ هذا الزمان و قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان به وی نسبت داده شده،
اما با توجه به اینکه مؤلف خود در مقدمه عقود الجمان آن را قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان نامیده،
چنین به نظر می‌رسد که یک اثر دو عنوان یافته، ولی نام عقود الجمان شهرت بیشتری پیدا کرده است. یونینی نیز کتابی به نام قلائد الفرائد را به ابن شعّار نسبت داده
که آن هم ظاهراً همین اثر است.
حاجی خلیفه و
بغدادی تذکره‌ای را نیز در ۱۲ جلد به ابن شعّار نسبت داده‌اند که در هیچ‌یک از منابع کهن اشاره‌ای به آن نشده است.
(۱) عبدالقادر بن ابی الوفاء، الجواهر المضیئه، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۲ق.
(۲) ابن خلکان، وفیات.
(۳) محمد بن صابونی، تکملة اکمال، به کوشش مصطفی جواد، عراق، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۷م.
(۴) عبدالحی بن عماد، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۱ق.
(۵) عبدالرزاق بن فوطی، تلخیص مجمع الاداب، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۳۸۲ق.
(۶) عبدالرزاق بن فوطی، «کتاب الکاف»، به کوشش حافظ محمد عبدالقدوس، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م.
(۷) بغدادی، هدیه.
(۸) جامعه، خطّی (تاریخ).
(۹) حاجی خلیفه، کشف.
(۱۰) محمد ذهبی، العبر، به کوشش محمد سعید بن بسیونی، بیروت، ۱۹۸۵م.
(۱۱) عباس عزاوی، التعریف بالمورخین، عراق، ۱۳۷۶ق.
(۱۲) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت، ۱۹۵۷م.
(۱۳) موسی یونینی، ذیل مراة الزمان، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن شعار»، شماره۱۳۸۲.
