• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالعباس مسروق

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اَبوالْعَبّاسِ مَسْروق، احمد بن محمد بن مسروق، عارف محدث و زاهد بزرگ خراسان در سده ۳ ق می باشد.


وی اهل طوس بود که در بغداد می ‌زیست.
[۱] سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۲] خلیفه نیشابوری احمد بن محمد، تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، ج۱، ص۱۵۶، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش.
[۳] قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۲۵، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
او را از اولیا و اوتاد شمرده اند.
[۴] هجویری غزنوی علی بن عثمان، کشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۵] عطار نیشابوری فریدالدین، تذکرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۶] ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۵۰، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۳م.
جنید نیز او را از اولیا می ‌دانست،
[۷] ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۱۴، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
[۸] خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۲، قاهره، ۱۳۵۰ق.
گرچه به نظر می ‌رسد که او خود جنید را قطب می‌ شمرد.
[۹] هجویری غزنوی علی بن عثمان، کشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۱۰] عطار نیشابوری فریدالدین، تذکرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ش.


ابوالعباس مسروق محدث نیز بود. وی از علی بن جعد و خلف بن هشام و احمد بن حنبل روایت کرده است و ابوبکر شافعی ، جعفر خلدی و دیگران هم از وی نقل حدیث کرده اند.
[۱۱] خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰، قاهره، ۱۳۵۰ق.
[۱۲] ذهبی محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۹۴، به کوشش شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۱۳] ابن عماد عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۲۷، قاهره، ۱۳۵۰ق.
[۱۴] ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۶، ص۹۸ ـ ۹۹، حیدرآباددکن، ۱۳۵۷ ق.

از استادان و مصاحبان وی محمد بن منصور طوسی، حارث محاسبی، سَری سقطی و محمد بن حسین بُرجُلانی را ذکر کرده اند
[۱۵] سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۱۶] ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۱۴، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
[۱۷] انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.

و از شاگردان وی هم می‌ توان از ابوعلی رودباری نام برد.
[۱۸] انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۷۴، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
وی با سهل بن عبدالله
[۱۹] باخرزی یحیی، اوراد الاحباب، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
و سَمنون ملاقات داشته
[۲۰] مروزی منصور بن اردشیر مناقب الصوفیة، به کوشش نجیب مایل هروی، ج۱، ص۹۴، تهران ۱۳۶۳ش.
و چند روزی نیز در ری میهمان ابوموسی دولابی بوده است.
[۲۱] خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰، قاهره، ۱۳۵۰ق.
[۲۲] ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۶، ص۹۹، حیدرآباددکن، ۱۳۵۷ ق.


ابوالعباس مسروق در ۲۹۹ ق/۹۱۲ م یا ۲۹۸ ق در بغداد وفات یافت.
[۲۳] سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۲۴] قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۲۵، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
[۲۵] انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
وی در هنگام مرگ حدود ۸۴ سال داشت و در گورستان باب حرب دفن شد.
[۲۶] ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، ج۴، ص۱۲۹، به کوشش محمود فاخوری و محمد رواس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
[۲۷] خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰، قاهره، ۱۳۵۰ق.


از وی کتابی با عنوان جزء القناعة در حدیث یاد کرده اند.
[۲۸] ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۹۲، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م.
[۲۹] ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۵۰، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۳م.
[۳۰] بغدادی، ایضاح، ج۱، ص۳۶۱.
[۳۱] بغدادی، هدیه، ج۱، ص۵۵.

دو بیت شعر عربی هم در بعضی مآخذ بدو نسبت داده اند.
[۳۲] سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۷، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۳۳] انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۳، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
[۳۴] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة، ج۱، ص۲۴۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۳۳ش.

از ابوالعباس مسروق برخی اقوال در باب زهد و توکل و انس در طبقات و تذکره‌ ها نقل شده است.

(۱) ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، به کوشش محمود فاخوری و محمد رواس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
(۲) ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، حیدرآباددکن، ۱۳۵۷ ق.
(۳) ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م.
(۴) ابن عماد عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۰ق.
(۵) ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
(۶) انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
(۷) باخرزی یحیی، اوراد الاحباب، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
(۸) بغدادی، ایضاح.
(۹) بغدادی، هدیه.
(۱۰) خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۵۰ق.
(۱۱) خلیفه نیشابوری احمد بن محمد، تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش.
(۱۲) ذهبی محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۱۳) ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۳م.
(۱۴) سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
(۱۵) عطار نیشابوری فریدالدین، تذکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۱۶) قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
(۱۷) محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۳۳ش.
(۱۸) مروزی منصور بن اردشیر مناقب الصوفیة، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
(۱۹) هجویری غزنوی علی بن عثمان، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش.

۱. ↑ سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
۲. ↑ خلیفه نیشابوری احمد بن محمد، تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، ج۱، ص۱۵۶، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش.
۳. ↑ قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۲۵، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
۴. ↑ هجویری غزنوی علی بن عثمان، کشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش.
۵. ↑ عطار نیشابوری فریدالدین، تذکرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۶. ↑ ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۵۰، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۳م.
۷. ↑ ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۱۴، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
۸. ↑ خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۲، قاهره، ۱۳۵۰ق.
۹. ↑ هجویری غزنوی علی بن عثمان، کشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۰. ↑ عطار نیشابوری فریدالدین، تذکرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۱۱. ↑ خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰، قاهره، ۱۳۵۰ق.
۱۲. ↑ ذهبی محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۹۴، به کوشش شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۱۳. ↑ ابن عماد عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۲۷، قاهره، ۱۳۵۰ق.
۱۴. ↑ ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۶، ص۹۸ ـ ۹۹، حیدرآباددکن، ۱۳۵۷ ق.
۱۵. ↑ سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
۱۶. ↑ ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۱۴، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
۱۷. ↑ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۱۸. ↑ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۷۴، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۱۹. ↑ باخرزی یحیی، اوراد الاحباب، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۰. ↑ مروزی منصور بن اردشیر مناقب الصوفیة، به کوشش نجیب مایل هروی، ج۱، ص۹۴، تهران ۱۳۶۳ش.
۲۱. ↑ خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰، قاهره، ۱۳۵۰ق.
۲۲. ↑ ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۶، ص۹۹، حیدرآباددکن، ۱۳۵۷ ق.
۲۳. ↑ سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
۲۴. ↑ قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۲۵، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
۲۵. ↑ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۲۶. ↑ ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، ج۴، ص۱۲۹، به کوشش محمود فاخوری و محمد رواس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
۲۷. ↑ خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰، قاهره، ۱۳۵۰ق.
۲۸. ↑ ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۹۲، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م.
۲۹. ↑ ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۵۰، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۳م.
۳۰. ↑ بغدادی، ایضاح، ج۱، ص۳۶۱.
۳۱. ↑ بغدادی، هدیه، ج۱، ص۵۵.
۳۲. ↑ سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۷، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م.
۳۳. ↑ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۳، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۳۴. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة، ج۱، ص۲۴۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۳۳ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابوالعباس مسروق»ج۵، ص۲۳۲۱.    



جعبه ابزار