ابوالقاسم محمد بن علی همدانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوالقاسم محمد بن علی همدانی (
۵۲۹ ـ
۵۹۶ هـ.ق) محدث، ادیب، شاعر، کاتب و پزشک اندلسی از وادی آش بود.
او در علوم مختلف تبحر داشت و به بلاغت، وثاقت و حافظه نیرومند در حدیث شهرت یافت.
وی از استادان برجسته روایت کرد و شاگردان بسیاری نیز از او بهره بردند.
او مدتی به اجبار در بلنسیه و مرسیه تبعید شد، اما پس از بازگشت به زادگاهش تا پایان عمر به تدریس و تألیف پرداخت.
آثار وی شامل دیوان
نور الکمائم،
بهجة الافکار،
روضة الحدائق و دیگر نوشته‌های ادبی، تاریخی و دینی است.
او سرانجام در ماه رمضان سال ۵۹۶ (هجری قمری) درگذشت.
ابوالقاسم محمد بن علی بن محمد همْدانی، معروف به
ابن برّاق حافظ، محدث، ادیب، شاعر، کاتب و پزشک اندلسی
و اهل وادی آش (شهری در جنوب اندلس و شرق غرناطه، به نام غوادیکْسْ که پس از اشغال آن به دست اعراب، وادی آش نام گرفت) بود.
وی در سال ۵۲۹ (هجری قمری) متولد شد و پس از گذراندن دوران کودکی به کسب علم و دانش روی آورد.
او کتاب‌های بسیاری از حدیث و غیرحدیث را حفظ کرد.
تراجم‌نویسان وی را به بلاغت در کلام و وثاقت و ضبط در حدیث ستوده‌اند.
او هم‌چنین در شعر دارای طبع و قریحه نیکو بوده و علاوه بر پزشکی در بسیاری از معارف صاحب‌نظر بود.
از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ زندگی وی، تبعید او به دست امیر محمد بن سعد جذامی حاکم بَلَنْسیه و مُرسیه است که او را از وطنش احضار کرده و به اقامت در آن دو شهر مجبور کرد؛ ولی با وفات ابن‌سعد، به وطن خود بازگشت
و تا آخر عمر در آن‌جا مشغول تدریس و تألیف شد.
ابن برّاق از ابوبحر،
یوسف بن احمد بن ابی‌عَیْشون ادیب، ابوبکر بن زرقون، ولید بن موفق،
ابوعبداللّه بن یوسف بن سعاده،
ابوالعباس بن ادریس،
ابوالقاسم بن حبیش
و برخی دیگر روایت کرده است.
ابوالعباس خروبی،
ابوعبدالرحمان مساعد بن احمد أریولی
و ابوالحسن بن نعمه
از دیگر مشایخ او هستند.
همدانی شاگردای داشت که پسرش ابوالقاسم، ابوالحسن بن محمد بن بقی غسّانی، محمد بن یحیی سکری، ابوعمرو بن عیّاد، ابوالکرم جودی بن عبدالرحمان، ابوالعباس نباتی و برخی دیگر نیز از او روایت کرده‌اند.
آثار
ابوالقاسم عبارت‌اند از:
• دیوان شعر موسوم به نور الکمائم؛
• بهجة الافکار و فرصة التذکار فی مختار الاشعار؛
• مباشرة لیلة السفح؛
• مقالةٌ فی الإخوان؛
• اخبار معاویه؛
• الدُّر المنظم فی الإحسار المعظّم؛
• مجموعٌ فی الالغاز؛
• روضة الحدائق فی تألیف الکلام الرائق؛
• مجموعه ای از نظم و نثر؛
• ملقی السبل فی فضل رمضان؛
• قصیدةٌ فی ذکر النبی؛
• ابن خطیب ابیاتی از این قصیده را در الاِحاطه نقل کرده است؛
• خطرات الواجد فی رثاء الواحد؛
• رجوم الإنذار بمجوم العِذار.
محمد سرانجام در ماه رمضان سال ۵۹۶ (هجری قمری) درگذشت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «ابوالقاسم محمد بن علی همدانی»، ج۴، ص۴۰۵-۴۰۶.
