• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوزید عبدالرحمان بن زید عدوی مدنی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عبدالرحمان بن زید بن اسلم عَدوی عُمَری قرشی مدنی (متوفای ۱۸۲ ه.ق)، مشهور به ابوزید، از اصحاب و راویان امام صادق (علیه‌السّلام) و از محدثان، مفسران و فقیهان قرن دوم هجری قمری بود.


عبدالرحمان بن زید بن اسلم عَدوی عُمَری قرشی مدنی (متوفای ۱۸۲) مشهور به ابوزید؛ شیخ ابوجعفر طوسی او را در شمار اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) آورده است.
[۱] طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۲۳۶، شماره ۱۳۸.    
[۲] برقی، احمد بن محمد، رجال البرقی، ص۲۴.    
پدرش از فقیهان به نام مدینه بود. خود او جزو مفسران و فقیهان به شمار می‌رود. کتاب او در تفسیر معروف است و یکی از مراجع تفسیری بزرگ شمرده می‌شود. ایشان علاوه بر حدیث، در فقه
[۳] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۵، ص۱۳۸.    
و علوم قرآن از جمله تفسیر صاحب‌نظر بود.
[۴] ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۸۱.
[۵] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۸، ص۳۴۹.    


عبدالرحمان از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده است.
[۶] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ص۱، ص۴۵۰.    
[۷] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۵۵.    
و از محدثانی چون صفوان بن سلیم و ابن‌حازم نیز روایاتی نقل کرده است.
[۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۲۵۸.    
ثقةالاسلام کلینی در کتاب کافی در ابواب مختلف از او روایت نقل کرده است.
محمد بن فضیل، احمد بن حسن میثمی،
[۹] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۴۵۰.    
[۱۰] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲۹، ص۱۲۳.    
[۱۱] خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۵.    
هشام بن عمار،
[۱۲] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۲۵۸.    
اسحاق بن عیسی
[۱۳] ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۵.    
و اصبغ بن فرج
[۱۴] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۸، ص۳۴۹.    
از وی روایت کرده‌اند.

فؤاد سزگین می‌گوید: ابوجعفر طبری بیش از ۱۸۰۰ بار از عبدالرحمان بن زید -با واسطه عبدالله بن وهب- روایت کرده است. طبری نیز فراوان از وی روایت کرده است؛ بیشتر با عنوان ابن‌زید و گاه ابوزید نام او را برده است. آراء او در همه تفاسیر سلف و خلف مطرح است و این نکته، دلیل جایگاه بلند او در تفسیر است. به عنوان نمونه، عبدالرزاق بن همام صنعانی (متوفای ۲۱۱) و وکیع بن جراح رواسی و سفیان بن عیینه هلالی کوفی (متوفای ۱۹۸) و دیگران، آراء او را در تفاسیر خود آورده‌اند.
[۱۵] ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۱۷۷.    
[۱۶] نویهض، عادل، معجم المفسرین، ج۱، ص۲۶۵.    


رجال‌شناسان اهل‌سنت عبدالرحمان بن زید را در شمار محدثان ضعیف ذکر کرده‌اند،
[۱۷] بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۸۴.    
[۱۸] عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۳۴۰.    
ولی برادرانش اسامه و عبدالله را محدثانی قوی و معتبر دانسته‌اند.
[۱۹] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۲۵۹.    
ولی امام ابواحمد عبدالله بن عدی درباره او می‌گوید: او دارای احادیث خوب و مورد قبول است و مردم به او اعتماد دارند و او را راستگو می‌شمارند -و اضافه می‌کند:- او از کسانی که احادیث آنان، قابل ثبت و ضبط است به شمار می‌آید.
[۲۰] ابن عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۵، ص۴۴۸.    
داووی می‌گوید: ترمذی و ابن‌ماجه در کتب حدیثی خود از او حدیث نقل کرده‌اند.
[۲۱] داودی، شمس‌الدین، طبقات المفسرین، ج۱، ص۲۷۱.    

شیخ مفید در رساله عددیه درباره او می‌گوید: او از فقیهان و سرآمد بزرگان است و از کسانی است که حلال و حرام و فتوا و احکام از ایشان اخذ می‌شود و راه طعنه بر آنان بسته است.
[۲۲] خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۱۴۷.


کتاب الناسخ و المنسوخ و کتاب التفسیر از آثار عبدالرحمان بن زید است.
[۲۳] ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۷۷.    


عبدالرحمان بن زید، سرانجام در ایام خلافت‌ هارون الرشید (۱۷۰-۱۹۳ هـ)
[۲۴] ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۸۱.    
به سال ۱۸۲ هـ درگذشت.
[۲۵] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۲۱۸.    
[۲۶] بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۸۵.    
[۲۷] ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۲، ص۳۶۵.    
در تاریخ وفاتش‌ اندکی اختلاف است.
[۲۸] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۵، ص۱۳۸.    


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۲۹] صفی‌الدین خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۱، ص۲۲۷.    
[۳۰] استرابادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۶، ص۳۴۹.    


۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۲۳۶، شماره ۱۳۸.    
۲. ↑ برقی، احمد بن محمد، رجال البرقی، ص۲۴.    
۳. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۵، ص۱۳۸.    
۴. ↑ ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۸۱.
۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۸، ص۳۴۹.    
۶. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ص۱، ص۴۵۰.    
۷. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۵۵.    
۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۲۵۸.    
۹. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۴۵۰.    
۱۰. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲۹، ص۱۲۳.    
۱۱. ↑ خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۵.    
۱۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۲۵۸.    
۱۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۵.    
۱۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۸، ص۳۴۹.    
۱۵. ↑ ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۱۷۷.    
۱۶. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسرین، ج۱، ص۲۶۵.    
۱۷. ↑ بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۸۴.    
۱۸. ↑ عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۳۴۰.    
۱۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۲۵۹.    
۲۰. ↑ ابن عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۵، ص۴۴۸.    
۲۱. ↑ داودی، شمس‌الدین، طبقات المفسرین، ج۱، ص۲۷۱.    
۲۲. ↑ خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۱۴۷.
۲۳. ↑ ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۷۷.    
۲۴. ↑ ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۸۱.    
۲۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۲۱۸.    
۲۶. ↑ بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۸۵.    
۲۷. ↑ ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۲، ص۳۶۵.    
۲۸. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۵، ص۱۳۸.    
۲۹. ↑ صفی‌الدین خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۱، ص۲۲۷.    
۳۰. ↑ استرابادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۶، ص۳۴۹.    


• محمدهادی معرفت، تفسیر و مفسران، ج۱، ص۴۲۴-۴۲۵.    
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۳۸، برگرفته از مقاله «عبدالرحمان بن زید عدوی».



جعبه ابزار