ابوغالب عبدالحمید بن یحیی کاتب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوغالب عبدالحمید بن یحیی کاتب بغدادی انباری عامری (م ۱۳۲ هـ)، از ادیبان و کاتبان وابسته به
امویان بود که در
بلاغت بدو مثال می‌زدند.
ابوغالب عبدالحمید بن یحیی بن سعد کاتب بغدادی انباری عامری، در اصل از قیساره (قیساریه)، از نواحی
فلسطین بود. در انبار، از نواحی
بغداد رشد یافت و ساکن
شام گردید.
البته برخی او را اهل انبار یا شام نیز دانسته‌اند.
عبدالحمید از دوستان
عبداللّه بن مقفع و از موالی
علاء بن وهب عامری انباری به شمار می‌رفت؛ جدش آزاد شده علاء بن وهب عامری بود از این‌رو به بنی‌عامر منسوب است.
در ابتدا شهرها را می‌گشت و کودکان را تعلیم می‌داد و در نهایت ساکن رقه، شهری در
عراق شد.
وی از ادیبان و پیشوایان کاتبان به شمار می‌رفت که در بلاغت بدو مثال می‌زدند و نامه‌نگاران به او اقتدا می‌کردند.
از عبدالحمید پرسیدند که چگونه به این حد از بلاغت رسیدی؟ گفته بود که از کلام
امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام).
ابوغالب امور کتابت
مروان بن حکم، آخرین خلیفه اموی (خلافت ۱۲۷-۱۳۲ هـ) را برعهده داشت. پس از روی کار آمدن
عباسیان،
منصور (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ هـ) درباره وی این‌گونه گفته بود: سه عامل باعث شد که
بنی مروان بر ما غلبه کنند: حجّاج مؤذن بعلبکی و عبدالحمید کاتب.
از اساتید عبدالحمید کاتب می‌توان به سالم، از موالی
هشام بن عبدالملک اشاره کرد.
افرادی چون
خالد بن برمک و
یعقوب بن داود، وزیر
مهدی از شاگردان وی محسوب می‌شدند.
عبدالحمید کاتب سرانجام در اواخر سال ۱۳۲هـ در بوصیر، قریه‌ای از نواحی فیوم در
مصر همراه مروان به
قتل رسید، اگرچه برخی گویند که وی پس از قتل مروان مخفی شد و چون
سفاح (خلافت ۱۳۲-۱۳۶ هـ) روی کار آمد، او را گرفت و به عبدالجبار بن عبدالرحمان صاحب شرطه تحویل داد و در سال ۱۳۴هـ به قتل رسید.
گفته شده که او بعد از قتل مروان، در
بحرین به دوستش عبداللّه بن مقفع پناه برد. تعقیب‌کنندگان و سربازان عبدالحمید را دستگیر نموده و در سال ۱۳۲ ق در حالی که ۷۲ سال داشت، به قتل رساندند.
از عبدالحمید کاتب رسائلی در هزار ورقه
و نیز کتابی تحت عنوان نصیحة الکتاب و ما یلزم ان یکونوا علیه من الاخلاق و آلاداب بر جای مانده است.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۳۲، برگرفته از مقاله «عبدالحمید بن یحیی کاتب».
