• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوقحافه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوقُحافه، عثمان بن عامر بن عمرو بن کعب، پدر خلیفه اول ابوبکر بود که طبق یک روایت روز فتح مکه اسلام آورد و مسلمان شد.


آگاهی درباره ابوقحافه بسیار اندک و ناچیز است و به آنچه در مآخذ آمده نیز نمی‌توان اعتماد چندانی داشت چه به نظر می‌رسد بیش‌تر این روایات در پرتو مقامی است که فرزند وی ابوبکر بدان رسیده است. او از تیره بنی تَیم و از قریش بود
[۱] کلبی، ‌هشام بن محمد، جمهره النسب، ص۸۰، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.    
و گفته‌اند که بینایی خود را از دست داده بوده است.
[۲] ابن حبیب، محمد، المعبر، ج۱، ص۲۹۶، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.


به یک روایت در روز فتح مکه، درحالی که فرزندش ابوبکر او را همراهی می‌کرد، نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)]] اسلام آورد
[۳] ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، ج۴، ص۴۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق۸۱۹۵۵م.
[۴] احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۲۰، ص۸۲.    
[۵] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، ج۵، ص۹۵-۹۶، ‌به کوشش عبدالمعطی قلعجی، ‌بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.    
اما واقدی
[۶] واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج۲، ص۸۲۴، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.    
در خبری که طی آن به صحبت یکی از دختران ابوقحافه با پدرش در روز فتح مکه و درباره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اشاره می‌کند سخنی از اسلام آوردن او به میان نمی‌آورد. در برخی مآخذ، این خبر را با ماجرای اسلام آوردن ابوقحافه در آمیخته‌اند.
[۷] ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، ج۴، ص۴۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق۸۱۹۵۵م.
[۸] ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغایه، ج۳، ص۳۷۴-۳۷۵، ‌قاهره، ۱۲۸۰ق.    
[۹] احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۴۴، ص۵۱۷.    
[۱۰] احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۳، ص۳۳۸، قاهره، ۱۳۱۳ق.


گفته‌اند ابوقحافه پس از درگذشت ابوبکر زنده بود و از او ارث برد
[۱۱] یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۳۸، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.    
[۱۲] ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، ج۱، ص۱۶۸، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.    
[۱۳] ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۳۶، به کوشش علی محمد بجاوی، ‌ قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.    
و در ۱۴ق در ۹۷ سالگی و در اوایل خلافت عمر درگذشت،
[۱۴] خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه، ج۱، ص۱۲۹.    
[۱۵] ابن سعد، ‌ محمد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۹.    
[۱۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۲۷.    
[۱۷] ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، ج۱، ص۱۶۸، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.    
[۱۸] ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغایه، ج۳، ص۳۷۵، ‌قاهره، ۱۲۸۰ق.    
اما از فحوای روایتی چنین برمی‌آید که ابوقحافه دست‌کم سالیانی پیش از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درگذشته باشد.
[۱۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۴، ص۱۲۹، به کوشش ماکس شلوزینگر، بیت‌المقدس، ۱۹۳۸م.
از این‌رو ماجرایی که نشان می‌دهد پس از فوت ابوبکر، ابوقحافه او را ستود،
[۲۰] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۰۰، به کوشش ماکس شلوزینگر، بیت‌المقدس، ۱۹۳۸م.    
[۲۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۲۴.    
به افسانه بیش‌تر می‌ماند.

(۱) ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغایه، ‌قاهره، ۱۲۸۰ق.
(۲) ابن حبیب، محمد، المعبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
(۳) ابن سعد، ‌ محمد، ‌ الطبقت الکبیر، به کوشش ادوارد زاخاو و دیگران، لیدن، ۱۳۲۲ق.
(۴) ابن عبدالبر، یوسف ابن عبدالله، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، ‌ قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
(۵) ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
(۶) ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق۸۱۹۵۵م.
(۷) احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق.
(۸) بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج ۱، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
(۹) بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۴، به کوشش ماکس شلوزینگر، بیت‌المقدس، ۱۹۳۸م.
(۱۰) بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، ‌به کوشش عبدالمعطی قلعجی، ‌بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۱۱) خلیفه بن خیاط، التاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.
(۱۲) طبری، تاریخ، ‌کلبی، ‌هشام بن محمد، جمهره النسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
(۱۳) واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
(۱۴) یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.

۱. ↑ کلبی، ‌هشام بن محمد، جمهره النسب، ص۸۰، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.    
۲. ↑ ابن حبیب، محمد، المعبر، ج۱، ص۲۹۶، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
۳. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، ج۴، ص۴۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق۸۱۹۵۵م.
۴. ↑ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۲۰، ص۸۲.    
۵. ↑ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، ج۵، ص۹۵-۹۶، ‌به کوشش عبدالمعطی قلعجی، ‌بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.    
۶. ↑ واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج۲، ص۸۲۴، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.    
۷. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، ج۴، ص۴۸، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق۸۱۹۵۵م.
۸. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغایه، ج۳، ص۳۷۴-۳۷۵، ‌قاهره، ۱۲۸۰ق.    
۹. ↑ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۴۴، ص۵۱۷.    
۱۰. ↑ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۳، ص۳۳۸، قاهره، ۱۳۱۳ق.
۱۱. ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۳۸، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.    
۱۲. ↑ ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، ج۱، ص۱۶۸، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.    
۱۳. ↑ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۳۶، به کوشش علی محمد بجاوی، ‌ قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.    
۱۴. ↑ خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه، ج۱، ص۱۲۹.    
۱۵. ↑ ابن سعد، ‌ محمد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۹.    
۱۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۲۷.    
۱۷. ↑ ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، ج۱، ص۱۶۸، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.    
۱۸. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغایه، ج۳، ص۳۷۵، ‌قاهره، ۱۲۸۰ق.    
۱۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۴، ص۱۲۹، به کوشش ماکس شلوزینگر، بیت‌المقدس، ۱۹۳۸م.
۲۰. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۰۰، به کوشش ماکس شلوزینگر، بیت‌المقدس، ۱۹۳۸م.    
۲۱. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۲۴.    


• دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوقحافه».    



جعبه ابزار