ارتفاع سقف منزل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ارتفاع سقف منزل در روایات فراوانی اشاره شده است و برای سقف خانه حد معینی را مقرر فرموده‌اند. آنچه را که در
آیات و
روایات در مورد بنا و معماری ساختمان آمده است به یک معنا بر دو دسته کلی می‌توان تقسیم کرد: پاره‌ای از آن‌ها به مفاهیم و اصول کلی بنا مربوط است و پاره دیگر به اجزا یا خصوصیت خاصی از ساختمان باز می‌گردد. در این نوشتار به برخی از
روایات اسلامی درخصوص ارتفاع سقف منزل پرداخته شده است.
در روایات فراوانی به ارتفاع سقف منزل اشاره شده است و برای سقف خانه حد معینی را مقرر فرموده‌اند. بنابراین
احادیث، حداکثر ارتفاع برای سقف هفت ذراع است.
حداکثر ارتفاع خانه‌ات را هفت
ذراع قرار ده که بیش از آن، مسکن
شیطان است، زیرا آن‌ها نه در آسمان و زمین، بلکه در هوا سکونت دارند. قال ابو عبدالله (علیه‌السّلام): «ابن بیتک سبعه اذرع؛ فما کان بعد ذلک سکنته الشیاطین ان الشیاطین لیست فی السماء و لا فی الارض و انما تسکن الهواء.»
هر ذراع حدود ۵۰ سانتی‌متر است . البته گاه به اشتباه ذرع و ذراع یکی گرفته می شود، (ولی ذرع حدود ۱۰۴ سانتی‌متر است.)
امام باقر (علیه‌السّلام) به
محمد بن مسلم فرمودند: محمد! خانه ات را حداکثر به ارتفاع هفت ذراع بساز که در مقدار زیاد آن، شیاطین سکونت می‌کنند، زیرا شیاطین نه در آسمان هستند و نه در زمین، بلکه آنان در هوا مسکن می‌گزینند. عن ابی جعفر (علیه‌السّلام) قال: «یا محمد ابن بیتک سبعه اذرع فما کان فوق ذلک سکنته الشیاطین، ان الشیطان لیس فی السماء و لا فی الارض انما یسکنون الهواء.»
مردی به امام باقر (علیه‌السّلام) شکایت کرد و عرض کرد: پریان ما را از بنای خانه بیرون کرده‌اند. آن حضرت فرمود: سقف‌های منازلتان را هفت ذراع قرار دهید و در درون خانه کبوتر گذارید. مرد گفت: این چنین کردیم و از آن پس هیچ چیز ناگواری ندیدیم.
عن محمد بن علی عن ابن سنان عن حمزه بن حمران عن رجل قال: شک رجل الی ابی جعفر (علیه‌السّلام) فقال: «اخرجنا الجن یعنی عمار منازلهم. قال: اجعلوا سقوف بیوتکم سبعه اذرع و اجعلوا الحمام فی اکناف الدار. فقال الرجل: ففعانا ذلک فما راینا شیئاً نکره بعد ذلک».
مردی شکایت پیش امام باقر (علیه‌السّلام) برد و گفت:
اجنه ما را از خانه‌هایمان بیرون کرده‌اند. حضرت (علیه‌السّلام) فرمود: بلندی خانه‌هاتان را تا هفت ذراع قرار دهید و در جوف خانه کبوتر نگاه دارید. شکی رجل الی ابی جعفر (علیه‌السّلام) و قال: «اخرجتنا الجن عن منازلنا فقال: راجعلوا بیوتکم سبعه اذرع و اجعلوا الحمام فی اکناف الدار.»
در برخی روایات،
ائمه معصومین حداکثر ارتفاع را تا هشت ذراع تعیین کرده‌اند:
امام باقر یا امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: سقفی که ارتفاع آن از هشت ذراع بیشتر باشد محل سکونت پریان است. «و عن النوفلی عن ابیه عن بعض الصادقین قال ما رفع من السقف فوق ثمانیه اذرع فهو مسکون.»
از این رو تصریح شده است که اگر ارتفاع خانه بیش از هشت ذراع باشد، باید بر مقدار زاید،
آیه الکرسی نوشت.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: ارتفاع خانه اگر بیش از هشت ذراع باشد محل سکونت پریان شود (برای مقابله با این امر) بر سر هشتمین ذراع آیه الکرسی نوشته شود. عن ابی عبدالله (قال): «فی سمک البیت اذا رفع فوق ثمانی ذراع صار مسکوناً فاذا زاد علی ثمانی اذرع فیکتب علی راس الثمان آیه الکرسی.»
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: اگر ارتفاع خانه بیش از هشت ذراع است در بالای آن آیه «آیه الکرسی» را بنویس. عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) قال: «اذا کان البیت فوق ثمانیه اذرع فاکتب فی اعلاء آیه الکرسی…»
راوی گوید: دیدم دور تا دور اتاق امام صادق (علیه‌السّلام) و همچنین در
محراب مصلایش آیه الکرسی نوشته شده است. عن ابی خدیجه قال: «رایت مکتوباً فی بیت ابی عبدالله (علیه‌السّلام) آیه الکرسی قد ادیرت بالبیت و رایت فی قبله مسجده مکتوباً آیه الکرسی.»
راوی گوید مردی نزد امام صادق (علیه‌السّلام) از اینکه جنیان مزاحم زن و فرزندش می‌شود شکایت کرد. حضرت پرسید ارتفاع خانه‌ات چقدر است؟ گفت: ده ذراع حضرت فرمود: تا هشت ذراع اندازه کن آنگاه در حد فاصل هشت ذراع تا ده ذراع، دور تا دور آیه الکرسی را بنویس، همانا هر خانه‌ای که ارتفاع آن از هشت ذراع افزون باشد آن زیاده، جای پریان گردد که در آن سکنی گزینند.
عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) قال: «شکی الیه رجل عبث اهل الارض باهل بیته و بعیاله فقال: کم سقف بیتک فقال: عشره ذرع فقال اذرع ثمانیه اذرع ثم اکتب آیه الکرسی فیما بین الثمانیه الی العشره کما تدور فان کل بیت سمکه اکثر ما ثمانیه اذرع فهو محتضر تحضره الجن تکون فیه مسکنه.»
در یک روایت اندازه ارتفاع را مردد بین هفت یا هشت ذراع قرار داده است، البته تردید از جانب راوی است.
عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) قال: «اذا کان سمک البیت فوق سبعه اذرع او قال ثمانیه اذرع کان ما فوق السبع او الثمان محتضراً.»
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: هرگاه ارتفاع خانه از هفت ذراع – یا فرمود هشت ذراع – بیشتر باشد افزون بر آن، محل سکونت پریان گردد.
به هر حال از روایت گذشته و آینده روشن می‌شود که بالاترین حد مجاز سقف، هفت ذراع است، هرچند با توجه به روایات اولیه احتیاط آن است که بیش از هشت ذراع نباشد، چنانکه مشاهده می‌شود علت این حکم را حضور شیاطین یا پریان در ارتفاع بیشتر ذکر کرده‌اند. این مطلب از آن جا که به امور غیبی و پنهان عالم مربوط است شاید برای ما چندان قابل فهم نباشد ولی نباید آن را انکار کرد.
اما برخی از روایات دیگر بدست می‌آید که سبب این ممنوعیت جلوگیری از
تفاخر و مباهات به دیگران است.
امام صادق فرمود: خداوند را فرشته‌ای است مامور ساختمان که به هر کس بلندی خانه‌اش را بیش از هشت ذراع قرار می‌دهد می‌گوید: چه در سر داری‌ای فاسق! عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) قال: «ان الله عزوجل و کل ملکاً بالبناء یقول لمن رفع سقفاً فوق ثمانیه اذرع: این ترید یا فاسق.»
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: زمانی که کسی ارتفاع خانه‌اش را بیش از هشت ذراع قرار دهد، ندا داده شود: «ای سیه روترین گناهکاران، چه می‌خواهی؟!» عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) «قال اذا بنی لالرجل فوق ثمانیه اذرع نودی یا افسق الفاسقین این ترید؟.»
حداکثر ارتفاع سقف منزل براساس روایات منقول از ائمه معصومین تا هشت ذراع تعیین کرده و مجاز شمرده شده است.
چنانچه ارتفاع موجود منزل از حد مجاز بیشتر باشد باید آیه الکرسی را بر آن نوشت شاید این کار نیز برای جلوگیری از روحیه
استکباری و خودمحوری باشد، چرا که آیات یاد شده انسان را پیوسته به قدرت و نعمت الهی گوشزد می‌کند و هرگاه انسان دیده به ساختمان می‌دوزد، بیش از شکوه بنا بایستی یادآور عظمت الهی گردید.
معمولاً رسم براین بوده است که ساختمان قصرهای شاهان و امیران را بلند و باشکوه می‌ساخته‌اند، انسان با حضور در چنین بنایی خود را حقیر و پست می‌انگارد و در برابر عظمت ساختمان فروتنانه همه هویت خویش را می‌بازد. اساساً از نظر
اسلام، هر نوع معماری که برای نشان دادن عظمت و شکوه بنا ساخته شود مذموم و مردود است. از نظر
ادیان الهی، هیچ چیزی جز خداوند متعال قابل ستایش نیست و تعظیم و بندگی در برابر غیر پروردگار شایسته نمی‌باشد.
از آنجا که مسایل بخش‌های یک واحد ساختمانی یکی از موضوعات مهم و تاثیرگذار در
سبک زندگی اسلامی بوده و با توجه به اینکه زمان زیادی از عمر انسان در واحدهای مسکونی و اداری سپری می‌شود، لذا لازم است، موضوع مطالعات واحدهای مسکونی واداری وخدماتی با جمیع ملاحظات اسلامی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مورد مطالعه قرار گرفته و مبنای برنامه‌ریزی‌های کلان مسکن و شهرسازی واقع گردد.
مسئولان شهرسازی، برنامه ریزان، طراحان شهری و شرکت‌های مشاور وطراح مجتمع‌های مسکونی و آپارتمانی بایستی ملاحظات هویت اسلامی را در طراحی بناهای مختلف رعایت نموده، تا پیامدهای منفی آن کاهش یافته و سبب ارتقای کیفیت زندگی براساس سبک زندگی اسلامی ایرانی گردد.
• گروه پژوهشی ویکی فقه.
