اصحاب قلیب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَلیب در
لغت به معنای
چاهی است که دهانه آن
سنگ چین نشده
و اصحاب قلیب به آن دسته از سران
قریش گفته می‌شود که در
جنگ بدر به‌دست
مسلمانان کشته شده و در چاه بدر مدفون شدند.
سیره پیامبر (صلی الله علیه وآله) چنین بود که هرگاه
مرده‌ای را می‌دید فرمان
دفن او را می‌داد و در این جهت میان
کافر و مسلمان فرقی نمی‌گذاشت؛ ولی در جنگ بدر چون شمار کشتگان دشمن فراوان و دفن یکایک آنان برای مسلمانان دشوار بود،
پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود
تا
جنازه همه سران
شرک را در چاهی
کثیف و بدبو افکنند.
تنها جنازه
امیة بن خلف را چون
فربه بود و در
زره خود متورم و متلاشی شده بود در همانجا که افتاده بود دفن کردند.
پیامبر(صلی الله علیه وآله)پیش از حرکت به سوی
مدینه بر سر چاه آمد و یکایک آنان را به اسم خود و پدرانشان
صدا زد و گفت: ای
عتبة بن ربیعه، ای
شیبة بن ربیعه، ای
ابوجهل بن هشام، ای ابوالبختری، ای
عقبة بن ابی‌معیط، ای
نضر بن حارث، ای
نوفل بن خویلد، ای
ربیعة بن اسود...
چه بد خویشاوندان و امّتی برای پیامبر خود بودید! تکذیبم کردید، درحالی‌که مردم مرا تصدیق کردند. از
شهر بیرونم کردید، درحالی‌که دیگران پناهم دادند. به
جنگ با من شتافتید، درحالی‌که
مردم مرا یاری کردند.
ما به آنچه
خداوند به ما
وعده داده بود رسیدیم و به حقّانیّت آن پی بردیم. آیا شما هم به‌آنچه خداوند به شما وعده داده بود رسیدید و به حقّانیّت آن پی‌بردید؟
عمر بن خطاب پرسید: آیا با کسانی سخن می‌گویید که مرده‌اند و
صدای شما را نمی‌شنوند؟ پیامبر(صلی الله علیه وآله)فرمود: شما از آنها شنواتر نیستید؛
ولی آنها قادر به جوابگویی نیستند، آنگاه
حسان بن ثابت به این مناسبت
اشعاری سرود.
به گفته ابن‌اسحاق وقتی مسلمانان عتبة بن ربیعه را می‌کشیدند تا وی را در چاه افکنند فرزندش ابوحذیفه حاضر بود. پیامبر(صلی الله علیه وآله) در چهره‌اش اندوهی یافت، به‌گونه‌ای که از شدّت ناراحتی تغییر کرده بود. به او فرمود: آیا برای
پدرت غمگین هستی؟ وی عرض کرد:نه یا رسول اللّه! من در
کفر پدرم و در
جنگ با او تردیدی نداشتم، بلکه اندوهم از آن است که در او
فضایلی سراغ داشتم که امیدوار بودم باعث
هدایت او شود؛ امّا وقتی فرجام او را دیدم اندوهگین شدم. پیامبر(صلی الله علیه وآله)برای
ابوحذیفه طلب خیر کرد.
مفسران آیه ۳۴
محمّد را در رابطه با اصحاب قلیب دانسته‌اند:
«اِنَّ الَّذینَ کَفَروا وصَدّوا عَن سَبیلِ اللّهِ ثُمَّ ماتوا وهُم کُفّارٌ فَلَن یَغفِرَ اللّهُ لَهُم= کسانی که کافر شدند و مردم را از
راه خدا باز داشتند سپس در حال کفر از
دنیا رفتند خدا هرگز آنان را نخواهد بخشید».
بحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ السیرة‌الحلبیه؛ السیرة‌النبویه، ابن‌هشام؛ صحیح‌البخاری؛ الکشاف؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ لسان‌العرب؛ مجمع‌البحرین؛ مسند احمد بن حنبل؛ المغازی.
دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله اصحاب قلیب.
