اصل در تعزیرات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
۱- ۳. دو طرز فکر متقابل
با ملاحظه ی مطالب پیشین و بررسی روایات و گفتار فقها، می‌توان در این زمینه به دو جهت فکری متقابل اشاره کرد:
اول: در تعزیرات، اصل بر تازیانه است؛ و مجازات‌های دیگر که احیانا به عنوان تعزیر انجام می‌گیرد، عنوان بدل دارد. بنابراین، باید در مقام اجرای «بدل» دقیقا مورد اندازه گیری قرار گیرد تا از حیث تاثیر، از مبدل تجاوز ننماید. به علاوه، از همان مواردی که مجازات جانشین در نصوص و روایات تجویز شده است، نباید تجاوز نمود. از این رو، سایر مجازات‌ها، مانند زندان و جریمه مالی، بر خلاف اصل و منحصر به موارد مشخص است که در کلام یا عمل قانونگذار اسلامی آمده است و در غیر آن موارد، نمی‌توان آن مجازات را اعمال نمود.
برخی از صاحب نظران، مساله را به همین ترتیب بیان داشته و گفته‌اند که اختیار انواع دیگر عقوبت‌ها- جز تازیانه- بر خلاف اصل است؛ مگر آنکه اولا، برابر با عقوبت تازیانه باشد. ثانیا، اختیار عقوبت دیگر مشروط بر آن است که خود بزهکار بدان رضایت دهد؛ در غیر این صورت قابل اجرا نیست.
دوم: در مجازات تعزیری اصل بر تازیانه نیست و انحصاری هم به آن ندارد؛ بلکه بر حسب زمان و مکان و صلاحدید
حاکم و
حکومت اسلامی می‌توان مجازات‌های دیگری در نظر گرفت، و آنچه که در کلام قانونگذار اسلامی و یا عمل او در موارد مختلف آمده به عنوان مثال بوده که قابل اتخاذ ملاک و تسری به موارد مشابه است؛ نه اینکه منحصر در آن موارد باشد؛ و علت ذکر تازیانه، در بیشتر موارد، به لحاظ عرف غالب در زمان
شارع بوده است.
در این مبحث، ضمن طرح ادله قائلین به انحصار تعزیر در تازیانه، به ارزیابی و صحت و سقم آن پرداخته، در پی بی آن، نظر نهایی را ارائه خواهیم داد.
قواعد فقه، محقق داماد، سید مصطفی، ج۴، ص۲۰۹، برگرفته از مقاله «اصل در تعزیرات».
