الاجتهاد و التقلید رضا صدر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیة الله سید رضا صدر در این رساله آراى خود را مستدلاً ارائه نموده است. چاپ دوم این
اثر در
سال ۱۴۲۰ ه . ق. از سوى
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است.
کتاب «الاجتهاد و التقلید» نوشته آیة الله سید رضا صدر، به
زبان عربی است و به اهتمام
سید باقر خسروشاهی و گروهی از ویراستاران و محققان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم آماده چاپ شده است.
این کتاب، به شیوه‌ای تفصیلی و اجتهادی به بررسی مسئله
اجتهاد و تقلید پرداخته است.
کتاب، از یک مقدمه و ۳ بخش کلی و فهرست منابع ترکیب یافته است.
مؤلف، مطالب خود را به
شیوه فقه استدلالی ، به همراه نقل اقوال با ذکر مستندات در پاورقی ارائه کرده است.
مصحح، مختصری از شرح زندگانی و سیره علمی و فعالیت‌های نوشتاری مؤلف را در مقدمه‌ای کوتاه ذکر کرده است.
در مقدمه مزبور، به اهمیت بحث
اجتهاد در حوزه
دین ، به ویژه در موضوع مهم
فقه استدلالی پرداخته شده و مختصری از
تاریخ فقه و ادوار مختلف آن بیان و بر مفتوح بودن باب اجتهاد در نزد فقهای
شیعه بر خلاف فقهای
اهل سنت تاکید شده است.
پس از مقدمه و در بخش اول کتاب، به موضوعاتی همچون ارزش اجتهاد، اجتهاد از دیدگاه شیعه و اهل سنت،
وجوب کفایی اجتهاد،
مقدمات اجتهاد ،
تصویب و
تخطئه ،
مجتهد مطلق و متجزی،
تقلید مجتهد، اجتهاد و تبدل رای مجتهد پرداخته شده است.
مؤلف، اجتهاد را نزد
امامیه تلاش در راه به دست آوردن
احکام از
کتاب و
سنت و
استنباط فروع از اصول مسلم موجود در
قرآن و
روایات و
سیره اهل بیت علیه‌السّلام معرفی کرده، در حالی که از نظر اهل سنت، اجتهاد امری مستقل و متکی به نظر شخصی است که قرآن و روایات نبوی را مورد مطالعه قرار داده و این دو را برای بیان نیازهای فقهی کافی نمی‌داند و مواردی را که در قرآن و
اخبار نبوی نباشد، با
قیاس و استحسانات عقلی خود استنباط می‌کند، لذا نزد آنها قیاس و
استحسان دلیل اجتهادی و
اجماع هم دلیل مستقلی در قبال قرآن و سنت است.
در بخش دوم کتاب، مباحثی همچون تقلید بر حسب
لغت و
اصطلاح ، اوصاف و
شرایط مفتی ،
تقلید میت ، بقای بر تقلید
میت و
تقلید اعلم بررسی شده و در آن، اصل جواز و عدم جواز تقلید مورد بحث قرار گرفته و ادله جواز تقلید، مانند
سیره متشرعه امامیه و روایات متعددی که با وجود اختلافاتی که در مضامین آنها هست اما می‌توان به صدور آنها از
معصوم علیه‌السّلام قطع پیدا کرد، تحلیل شده و برخی از ادله نیز مورد
نقد و بررسی فقهی و استدلالی نویسنده قرار گرفته است.
در ادامه، ویژگی‌های
مفتی را در ۱۰ مورد بررسی می‌کند که عبارتند از:
بلوغ ،
عقل ، مرد بودن،
آزاد بودن،
اسلام ،
ایمان ،
عدالت ، پاک بودن
نطفه ، روی نکردن به
دنیا ، باهوش بودن. او، هم چنین ادله جواز و عدم جواز تقلید از میت را بررسی و جواز تقلید از میت را می‌پذیرد و در باره مشروط شدن این جواز به عمل کردن به فتوای مجتهد میت در حال زنده بودنش، به بحث فقهی و استدلالی می‌پردازد. وی، در ادامه، اعلمیت را به عنوان یک
شرط اساسی تقلید مطرح می‌کند و در صورت متعدد شدن مجتهدان، انتخاب
اعلم را لازم و در صورت مساوی بودن، مقلدان را مخیر به پذیرش هر کدام می‌کند.
در پایان کتاب، فروعات بسیاری به صورت پرسش و پاسخ مطرح می‌شود. برخی از آنها عبارتند از: وجوب اجتهاد یا تقلید یا
احتیاط و اینکه آیا این وجوب، عقلی است یا شرعی؟ حکم موردی که مفتی دارای شرایط وجود ندارد؛
حکم تقلید در
مستحبات و
مکروهات ؛
حکم تقلید از دو مجتهدی که مساوی هستند؛ آیا می‌شود در برخی از
احکام ، از مجتهدی و در برخی دیگر، از مجتهد دیگر تقلید کرد یا خیر؟
فهرست مصادر و مآخذ، در پایان کتاب ذکر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
