الکشکول (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الکشکول معروف به «کشکول شیخ بهائی» از نامدارترین تالیفات
شیخ بهاء الدین محمد عاملی متوفی سال ۱۰۳۰ ق در سه جلد و به
زبان عربی می‌باشد. اما اشعاری که از شاعران و ادیبان مختلف در آن نقل شده، به
زبان فارسی نیز می‌باشد. در حقیقت مجموعه ی گرانسنگی از علوم و معارف مختلف و آینه معلومات و مشرب بهائی محسوب می‌شود.
کتاب بصورت یک جنگ آزاد، شامل اشعار و مطالب
نثر مورد علاقه بهایی است که برخی از خود وی و برخی نیز گردآوری از دیوانها و کتب مورد علاقه‌اش بوده است. این مطالب اغلب بدون نظم خاصی به دنبال هم آمده‌اند. لکن بیش از سایر تالیفات وی خواننده را به ضمیر فکری بهایی نزدیک می‌کند.
در
برهان القاطع آمده که معنی کشکول، کشیدن به دوش است. کش به معنای کشیدن و کول دوش و کتف را گویند و چون معمولا درویشان زنجیر کشکول را روی دوش می‌انداختند، آنرا کشکول خواندند. همچنین کشکول میوه ی درختی به نام کوکو دومر است که در مجمع الجزایر سشل در
اقیانوس هند می‌روید.
در ابتدا شرح حالی از مولف محترم به همراه ذکر آثار و درجه‌ی علمی وی مطرح گشته است. سپس با ذکر مقدمه‌ای از مولف محترم پیرامون کتابش، مطالب آن ادامه می‌یابد.
می‌توان بهترین منبع برای گردآوری اشعار بهائی را، کشکول وی دانست. تا جائی که به عقیده برخی محققان، انتساب اشعاری که در کشکول نیامده است، به وی ثابت نیست. از اشعار و آثار فارسی بهائی دو تالیف معروف تدوین شده است؛ یکی به کوشش سعید نفیسی با مقدمه‌ای ممتع در شرح احوال بهائی، دیگری توسط غلامحسین جواهری وجدی که
مثنوی منحول «رموز اسم اعظم» را هم نقل کرده است. با این همه هر دو تالیف حاوی تمام اشعار و آثار فارسی شیخ نیست.
«نان و حلوا» که ازمثنویات معروف شیخ می‌باشد؛ در سفر
حج و بر وزن مثنوی مولوی سروده شده است و بهائی در آن ابیاتی از مثنوی را نیز تضمین کرده است. او این مثنوی را به طور پراکنده در کشکول خود نیز نقل کرده وگردآورندگان دیوان فارسی وی ظاهرا به علت عدم مراجعه دقیق به کشکول متن ناقصی از این مثنوی را ارائه کرده‌اند.
کشکول، اثری است که استفاده از آن بسیار دشوار است. کتابی است مفصل و بسیار بی نظم، که در آن
احادیث نبوی و تفاسیر قرآنی و قواعد نحوی با داستانهای سرگرم کننده و براهین هندسی و اشعار منتخب، درهم آمیخته است.
کشکول بهائی به سه جلد تقسیم بافته که این تقسیم هیچ دلالتی بر موضوع مجلدات ندارد. تبویب روشن دیگری هم در کتاب دیده نمی‌شود. چنانچه در مقدمه ی کتاب گفته است، وی وقت گردآوری مطالب مرتب شده‌ای را نداشته و توضیح داده که آنها را به همان حال که بوده‌اند رها کرده است (مانند زنبیلی که در آن غث و سمین درهم آمیخته باشد، یا چون گردنبندی که رشته ی آن از هم گسیخته و گوهرهای آن به هر سو ریخته باشد.)
هیچ یک از چاپهای کشکول فهرست راهنما ندارد، و فهرستهایی که برای مطالب آن ترتیب داده‌اند اصلا کار ساز نیست.
تنوع عظیم مطالبی که در کشکول آمده نشان وسعت دامنه ی تحصیلات و علائق ادبی
شیخ بهائی است.
کتاب دارای پاورقیهای زیادی است که بیشتر پیرامون ترجمه و توضیح لغات مشکل در متن می‌باشد.
۱. متن کتاب.
۲. ترجمه مقاله ی دوین جی استوارت، به نام شیخ بهائی و کشکول او نشر دانش شماره ۶۳ مترجم حسین معصومی همدانی.
۳. مقاله دکتر محمد خدابخشی به نام دستی به کشکول.
نرم افزار شیخ بهایی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
