امامت آل ابراهیم (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طبق
آیات قرآن خداوند به
آل ابراهیم علیه‌السّلام مقام
امامت اعطا کرده است.
مقام
امامت از سوی خداوند به
آل ابراهیم علیه‌السّلام اعطا شده:
... فقد ءاتینآ ءال ابرهیم الکتـب والحکمة وءاتینـهم ملکا عظیما.
ما به آل ابراهيم، (كه
یهود از
خاندان او هستند نيز)
کتاب و
حکمت داديم و
حکومت عظيمى در
اختیار آنها (
پیامبران بنی اسرائیل) قرار داديم.
امام باقر علیه‌السّلام در حدیثی می‌فرماید: منظور از «ملکا عظیما» امامت است.
واذ قال ابرهیم لابیه وقومه..
الا الذی فطرنی فانه سیهدین
وجعلها کلمة باقیة فی عقبه لعلهم یرجعون.
و به خاطر بياور هنگامى را كه
ابراهیم به پدرش )عمويش آزر( و قومش گفت: «من از آنچه شما مى‌پرستيد بيزارم. مگر آن كسى كه مرا آفريده، كه او هدايتم خواهد كرد!» او كلمه
توحید را كلمه پاينده‌اى در نسل‌هاى بعد از خود قرار داد، شايد به سوى
خدا باز گردند!
(وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ) يعنى كلمه
توحید را كه عبارت است از: «لا اله الا اللَّه» كلمه‌اى جاودان در
نسل ابراهيم قرار داد، كه هميشه در نسل او باقى ماند، و هم چنان در نسل او كسانى كه قائل به توحيد باشند وجود داشته باشد، بعضى گفته‌اند اين كلمه باقيه‌اى كه ابراهيم آن را گفته است عبارتست از بيزارى از
شرک، كه پس از او در نسلش باقى مانده است. از حضرت
صادق علیه‌السلام است كه اين كلمه باقيه
امامت است كه در نسل او باقى مانده است.
خداوند مقام امامت را برای
اسحاق و
یعقوب (علیهماالسلام)، از فرزندان ابراهیم اعطا کردند:
ووهبنا له اسحـق ویعقوب نافلة وکلا جعلنا صــلحین
وجعلنـهم ائمة یهدون بامرنا...
و اسحاق، و علاوه بر او، يعقوب را به وى بخشيديم و همه آنان را مردانى
صالح قرار داديم! و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما، (مردم را)
هدایت مى‌كردند.
این آيات به يكى از مهمترين
مواهب خدا به
ابراهیم كه داشتن فرزندى صالح و
نسلی برومند و شايسته است اشاره كرده مى‌فرمايد:" ما به او اسحاق را بخشيديم و يعقوب (فرزند اسحاق) را بر او افزوديم" (وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ نافِلَةً) "و همه آنها را مردانى صالح و شايسته و مفيد قرار داديم" (وَ كُلًّا جَعَلْنا صالِحِينَ).
تعبير به"نافلة" كه ظاهرا تنها توصيفى براى يعقوب است از اين نظر باشد كه ابراهيم تنها
فرزند صالحى تقاضا كرده بود،
خدا نوه صالحى نيز بر آن افزود، زيرا "نافلة" در اصل به معنى موهبت و يا كار اضافى است.
آخرين آيه مورد بحث به
مقام امامت و
رهبری اين
پیامبر بزرگ و بخشى از صفات و برنامه‌هاى مهم و پر ارزش آنها بطور جمعى اشاره مى‌كند.
در اين آيه مجموعا" شش قسمت" از اين ويژگي‌ها بر شمرده شده كه با اضافه كردن توصيف به صالح بودن كه از آيه قبل استفاده مى‌شود مجموعا هفت
ويژگى را تشكيل مى‌دهد، اين احتمال نيز وجود دارد كه مجموعه شش صفتى كه در اين آيه ذكر شده شرحى باشد براى صالح بودن آنها كه در آيه قبل آمده است.
نخست مى‌گويد" ما آنها را
امام و رهبر مردم قرار داديم" (وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً).
يعنى علاوه بر مقام"
نبوت و
رسالت" مقام" امامت" را نيز به آنها داديم امامت آخرين مرحله
سیر تکاملی انسانی است كه به معنى رهبرى همه جانبه مادى و معنوى، ظاهرى و باطنى، جسمى و روحى مردم است.
حضرت ابراهیم علیه‌السّلام، از خداوند خواستار استمرار امامت در نسل خویش بودند:
واذ ابتلی ابرهیم ربه بکلمـت فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما قال ومن ذریتی...
اين
آیه از مهمترين فرازهاى
زندگی ابراهيم علیه‌السلام يعنى آزمايش‌هاى بزرگ او و پيروزيش در صحنه آزمايش‌ها سخن مى‌گويد، آزمايش‌هايى كه عظمت مقام و
شخصیت ابراهيم را كاملا مشخص ساخت، و ارزش وجود او را آشكار كرد.
هنگامى كه از عهده اين آزمايش‌ها بر آمد، خداوند مى‌بايد جايزه‌اى به او بدهد" فرمود: من تو را
امام و رهبر و پيشواى مردم قرار دادم" (قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً).
"ابراهيم تقاضا كرد كه از دودمان من نيز امامانى قرار ده" تا اين رشته
نبوت و
امامت قطع نشود و قائم به شخص من نباشد (قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي). اما خداوند در پاسخ او"فرمود: پيمان من، يعنى مقام امامت، به
ظالمان هرگز نخواهد رسيد" (قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ). تقاضاى تو را پذيرفتم، ولى تنها آن دسته از
ذریه تو كه پاك و
معصوم باشند شايسته اين مقامند!
امامت در نسل
صالح ابراهیم علیه‌السّلام استمرار پیدا کرد:
واذ ابتلی ابرهیم ربه بکلمـت فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما قال ومن ذریتی قال لاینال عهدی الظـلمین.
بازگشت مردم به سوی
توحید و
عبادت الهی، هدف از استمرار امامت در نسل حضرت ابراهیم علیه‌السّلام است:
واذ قال ابرهیم لابیه وقومه..
الا الذی فطرنی فانه سیهدین
وجعلها کلمة باقیة فی عقبه لعلهم یرجعون.
معناى جمله" لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ" اين است كه: شايد از
عبادت آلهه غير
خدا به سوى عبادت خدا برگردند.
يعنى بازگردند بعضى از آنها- كه همان پرستندگان غير خدا هستند- به دعوت بعضى ديگر- كه همان پرستندگان خدا هستند- به عبادت خداى تعالى. و از همين جا معلوم مى‌شود كه مراد از بقاء كلمه در
ذریه فرزندان ابراهيم اين است كه ذريه آن جناب چنان نباشد كه به كلى و حتى يك نفر موحد در آنان باقى نماند، بلكه همواره و ما دام كه
نسل آن جناب در روى
زمین باقى است، افرادى موحد در بين آن يافت بشود و چه بسا اين استجابت همان دعايى باشد كه ابراهيم علیه‌السلام قبلا از خداوند خواسته بود.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «امامت آل ابراهیم».
