• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اوراق بهادار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اوراق بهادار ( اوراق مالی ): اَسناد مالی قابل نقل‏ وانتقال در معاملات‏ بانکی ‏و بورس.




به اسناد مالی دارای نرخ با نام یا بی نام، اوراق بهادار گفته می‏شود که در معاملات بانکی و بازار بورس جریان دارد. این اوراق یا نمودار مشارکت در مؤسّسه یا شرکتی است (اوراق مشارکت) و یا در قرضه‏های دراز مدّت (اوراق قرضه). عنوان یاد شده از عناوین جدید است که در مسائل مستحدث از آن سخن گفته‏اند.



اوراق مشارکت با توجّه به نوع فعالیّت و مدّت آن، در قالب عقود مضاربه، مزارعه، مساقات و شرکت منتشر می‏شود.



از عقد مضاربه در فعالیّتهای بازرگانی استفاده می‌شود



از قرارداد مزارعه در امور کشاورزی استفاده می‌شود.



از مساقات در باغداری و از شرکت در همه
فعالیّتها، بویژه کارهای تولیدی استفاده می‏شود.



۱.بانکها به طور مستقل با استفاده از داراییهای ذخیره شده خود اقدام به سرمایه گذاری در طرحهای مشخص کرده و در مرحله اجرا یا پس از بهره دهی، سهام آن را میان سپرده گذاران توزیع می‏کنند؛ بدین معنا که سپرده گذاران به جای اقدام به سپرده گذاری در بانکها، اوراق سهام بانکها را می‏خرند.
۲.بانکها به وکالت از سپرده گذاران باسپرده‏های ایشان اقدام به‏سرمایه گذاری کرده، اسناد مالکیّت آن را به صورت سهام میان سپرده گذاران توزیع می‏کنند. سهام توزیع شده در هر دو روش یاد شده، توسط بانک و نیز بازار بورس قابل خرید و فروش است.
۳.بخش خصوصی همانند بانکها به دو روش یاد شده اقدام به سرمایه‏گذاری در پروژه‏های صنعتی، کشاورزی وعمرانی می‏کند، سپس اوراق سهام آن را در بازار بورس یا از طریق بانکها عرضه می‏نماید.



در صورتی که مؤسّسه یا شرکت عرضه کننده آن معاملات ربوی انجام نمی‏دهد، جایز و صحیح است و همه حقوق و تصرفات مقرّر در شرع، همچون قرض، رهن، هبه، ارث و مانند آنها بر این اوراق مترتّب می‏گردد.
بانکها می‏توانند با دریافت مبلغی به حسب قرارداد، نسبت به فروش و عرضه اوراق مشارکت اقدام کنند. این قرارداد می‏تواند در قالب اجاره باشد؛ بدین معنا که مؤسّسه یا شرکت سهامی، بانک را در عرضه اوراق سهام در مقابل پرداخت کارمزد آن اجیر خود قرار دهد، و می‏تواند در قالب جعاله باشد؛ بدین صورت که شرکت سهامی، متعهّد می‏گردد اگر بانکی این کار را برای او انجام دهد، فلان مبلغ را به آن بپردازد.
[۱] توضیح المسائل مراجع ج۲، ص۸۵۱ ـ ۸۵۲.
[۲] >توضیح المسائل مراجع ج۲، ص۸۸۴.
[۳] ؛ بحوث فی الفقه المعاصر ج۲، ص۱۹۵ ـ ۲۰۰.




اوراق قرضه عبارت است از اسناد متّحدالشّکل و مدّت دار وام که مبلغ آن در همه یکسان است و به آن بهره تعلّق می‏گیرد. این اوراق توسط شرکتهای سهامی یا مؤسّسه‏های دولتی به
منظور گسترش فعالیّتهای بازرگانی، عمرانی یا دفاعی عرضه می‏گردد
شرکتها یا مؤسسات یاد شده با انتشار این اسناد بهادار، مبالغی (معادل مبالغ اسمی اوراق قرضه یا کمتر) از خریداران وام گرفته و در قبال آن، متعهّد می‏گردند مبلغ اسمی (اصل) آن را در سر رسید بلند مدّت و سود تضمین شده‏اش را در تاریخهای معیّن بپردازند. بدین ترتیب، دارندگان اوراق قرضه جزء بستانکاران شرکت یا مؤسّسه مربوط به شمار می‏روند و هر زمان بخواهند، می‏توانند اوراق خویش را به فروش برسانند. گاهی نیز بانکها و مؤسّسه‏های اعتباری اقدام به خرید و فروش اوراق قرضه صادر شده از سوی دولت یا مؤسسات معتبر غیر دولتی می‏کنند.



معامله اوّلیه اوراق قرضه از مصادیق قرض است که گرفتن بهره بر آن، ربا و حرام است، مگر آنکه صادر کننده آنها، شرکتها یا مؤسسات وابسته به کفّار باشد که به قول مشهور، خریدن آنها برای مسلمانان بنابر جواز ربا گرفتن از کافر جایز است.
[۴] بحوث فی الفقه المعاصر ج۲، ص۱۹۶ـ۱۹۷.

درصورت حرمت خریدو فروش اوراق قرضه، واسطه شدن بانکها برای عرضه این اوراق و گرفتن کارمزد بر این کار، جایز نیست.
[۵] توضیح المسائل مراجع ج۲، ص۸۸۴.




 
۱. توضیح المسائل مراجع ج۲، ص۸۵۱ ـ ۸۵۲.
۲. >توضیح المسائل مراجع ج۲، ص۸۸۴.
۳. ؛ بحوث فی الفقه المعاصر ج۲، ص۱۹۵ ـ ۲۰۰.
۴. بحوث فی الفقه المعاصر ج۲، ص۱۹۶ـ۱۹۷.
۵. توضیح المسائل مراجع ج۲، ص۸۸۴.




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۵۰-۷۵۲.    



جعبه ابزار