بالوی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

بالُوی (بالویی) منسوب به بالویه، نسبت شماری از محدّثان سده سوم تا پنجم هجری است.

---

بیشتر این محدّثان به یک نفر نَسَب می‌رسانند و غالباً به عدالت و وثاقت مشهورند و نامشان در کتب رجالی و تذکره های حافظان حدیث ذکر شده است. خاندان بالویی از بزرگترین پایگاه حدیث آن دوران، یعنی نیشابور، برخاستند.

---

در این مقاله ۱) محدّثان خاندان بالویی ۲) محدّثان مشهور به بالویی معرّفی می‌شوند:

---

۳.۱ - ابوبکر بالویی، محمد بن احمد بن بالویة الجُلّاب

ابوبکر بالویی، محمد بن احمد بن بالویة الجُلّاب (متوفی ۳۴۰، در ۷۴ سالگی) از اعیان مشایخ حدیث که ابوطاهر محمّد بن حسن محمّد آبادی، مفسّر و محدّث نامبردار خراسا‌نی، او را به بغداد برد و در آن‌جا صحّت کتابها و سماعات او را تأیید کرد. ابوبکر از محدّثانی چون ابوجعفرمحمّد بن غالب بن حرب و محمّد بن ربع بزّاز و بشر بن موسی اسدی سماع حدیث کرده و حافظ ابوعلی حسین بن علی و حافظ ابوعبداللّه محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری از او نقل حدیث کرده اند.

۳.۲ - ابوالعباس محمّد بن احمد بن بالویه نیشابوری

ابوالعباس محمّد بن احمد بن بالویه نیشابوری معروف به عَضیده (متوفی ۲۹۶) است. وی از حنظلی و عمربن زراره و دیگران حدیث شنیده و ابوزکریا عنبری و علی بن عیسی حیری و دیگران از او نقل کرده اند.

۳.۳ - ابوعلی حسین بن بالویه بن زید بن سَیّار نیشابوری حیری

ابوعلی حسین بن بالویه بن زید بن سَیّار نیشابوری حیری (متوفی ۳۰۶) از محمّد بن حمید و محمّد بن مقاتل رازی نقل حدیث کرده و ابوسعید بن ابی بکربن ابی عثمان از او روایت کرده است.

۳.۴ - ابوحامد العصفی، احمد (یامحمد) بنِبالویه

ابوحامدالعصفی، احمد (یامحمد) بنِبالویه (متوفی جمادی الاولی ۳۴۳) وی از ابوعلی محمّد بن عمرو الحرَشی و احمد بن سلمة البزّاز و ابوعبداللّه بوشَنْجی و بشر بن موسی و محمّد بن ایّوب و دیگران حدیث شنیده و حاکم نیشابوری و محدّثان دیگر از او روایت کرده اند.

۳.۵ - ابونصر بالویی، محمّد بن احمد بن بالویة الجُلاّ ب

ابونصر بالویی، محمّد بن احمد بن بالویة الجُلاّ ب با برادرش ابوبکر سالهای ۲۸۵ تا ۲۹۰ را در بغداد به سر برد. آنان از مشایخ آن‌جا سماع حدیث کرده اند، امّا رشته اصلی کار ابونصر حدیث نبود و بیش‌تر با حاکمان و والیان روزگارش معاشرت داشت. وی در اواخر عمر از این علایق چشم پوشیده و در مسجد برادرش، ابوبکر، معتکف شد. فرزندان او هم مانند پدر سمت حکومتی داشتند. ابونصر از عبداللّه بن احمدبن حنبل روایت حدیث کرده استبنا به نقل سمعانی حاکم نیشابوری از او یاد کرده و گفته است که ابونصر در رمضان ۳۳۹ درگذشت و برادرش، ابوبکر، بر او نماز خواند.

۳.۶ - ابونصر بالویی، محمّد بن احمد بن بالویة الجُلاّ ب

ابوالحسین عبدالواحد بن محمّد بن احمد بن بالویه نیشابوری (متوفی رجب ۳۷۸). وی از محمّد بن عبدالوّهاب فرّاء و علی بن حسن دیگران حدیث شنیده و ابوسعید بن ابی بکر و دیگران از وی روایت کرده اند.

۳.۷ - ابومحمد بالویی، عبداللّه بن احمدبن عبداللّه بالویه

ابومحمد بالویی، عبداللّه بن احمد بن عبداللّه بالویه. وی معاصر حاکم نیشابوری بوده و آنچه سمعانی و دیگر مؤلّفان کتب حدیثی و رجالی درباره او و خاندان او و محدّثان همطبقه او آورده‌اند به حاکم نیشابوری مستند است. بنا به روایت سمعانی از حاکم نیشابوری، ابومحمّد از خاندان صالحان و مجتهدان آن روزگار و بازمانده مشایخ خاندانش بوده است. هر چند هنگامی وارد بغداد شد که ابوبکر بن ابی داوود و ابوالقاسم بن منیع، دوتن از مشایخ و محدّثان بنام آن دوران، زنده بودند، به سماع حدیث ازآنان توفیق نیافت. حاکم گوید که از او درباره این‌که آیا به سماع حدیث از محمّد بن اسحاق خزیمه و ابوالعبّاس سَرّاج توفیق یافته بوده جویا شده، و ابومحمّد پاسخ مثبت داده است. وی گرایش عرفانی داشته و سخنان مشایخ تصوّف و انس با آنان را بر دیگر طبقات از اهل معارف ترجیح می‌داده است. حاکم نیشابوری برخی از منقولات عرفانی را که از او شنیده بوده نقل کرده است. این نوع گرایش گویا موجب شد که وی هرگز بر کسی حدیث نخواند و حدیث نیز نقل نکند. در رجب ۳۷۸ درگذشت و درآرامگاه برادرش، ابوالحسین، مدفون شد.

۳.۸ - ابومحمّد بالویی، عبدالرّحمن بن محمّد بن بالویه المُزَکّی

ابومحمّد بالویی، عبدالرّحمن بن محمّد بن بالویة المُزَکّی (متوفی ۱۱ شعبان ۴۱۰). یکی از بزرگان و ثقات مشایخ حدیث و معاصر حاکم نیشابوری بوده و، بنا به روایت سمعانی، حاکم نیشابوری گفته است که با ابومحمّد در حلقه درس فقه شرکت می‌کرده و نیز مناظره او را در مجلس ابوبکر اسحق دیده بوده است. وی اهتمام زیادی در جمع آوری احادیث عالی السَّند (رجوع کنید به اسناد)، که براساس شرط شیخین (مسلم و بخاری) صحیح شمرده می‌شوند، داشته و، به همین جهت، مشایخ عصرش خواهان روایت این احادیث از طریق او بوده‌اند و مدّت یک سال یا کمتر در نزد او به سماع این احادیث پرداخته اند. وی گروه کثیری از محدّثان را درک و از آنان حدیث نقل کرده است: ابوبکر بن یحیی المزکّی، ابوصالح المؤذن، محمّد بن یعقوب الاصَمّ، ابوبکر الصِبْغی، ابوالحسن الطرایفی، ابومحمد الکعبی، ابوعلی هروی، ابومحمد ازهری، ابوعلی صَوّاف، ابن مَطَر و دیگر بزرگان این طبقه از مشایخ خراسان و عراق. وی از پدر خود نیز حدیث نقل کرده و آخرین کسی است که از محمد بن الحسین القطّان نقل حدیث کرده است.

۳.۹ - ابوبکر بالویی، علی بن احمد نیشابوری

ابوبکر بالویی، علی بن احمد نیشابوری. بنا بر تقسیم حاکم نیشابوری، از مشایخ طبقه دوم و از محدّثان شافعی بوده است. او در نواحی جبال و عراق و نیشابور از محدّثان بسیاری حدیث شنیده و ابوحازم العبدوی، از بزرگان مشایخ حدیث سده چهارم، کتاب الفوائد احمد بن حسین مهران را برایش استخراج کرده است. از آن‌جا که ابوبکر در آغاز میانسالی درگذشت، به نقل احادیث زیادی نایل نشد. وی از نشر بن احمد و ابوعمربن حمدان و حاکم ابواحمد و ابوالفضل صالح بن احمد و ابن شاهین و دارقُطَنی و ابن شاذان و ابن حبابه و دیگر مشایخ این طبقه حدیث شنیده است

۳.۱۰ - ابوعبداللّه بالویی حیری، منصوربن محمدبن عبداللّه

ابوعبداللّه بالویی حیری، منصوربن محمدبن عبداللّه. وی از محدّثان طبقه دوّم و از نوادگان دختری ابوبکر حیری است و از دو جانب (پدر و مادر) اصالت شخصی و اعتبار و وثاقت در فن حدیث دارد، از خَفّاف و سیدابوالحسن و ابوالحسن بن اسحاق و دیگر مشایخ این طبقه سماع حدیث کرده است

۳.۱۱ - ابواسحاق، ابراهیم بن علی بن بالویه

ابواسحاق، ابراهیم بن علی بن بالویه. وی از محمّدبن عقیل بلخی و محمدبن عبداللّه سمرقندی و دیگران روایت و نیز احادیثی «غریب» از عبداللّه بن وَهْب دینوری نقل کرده است. ابوعلی حسین بن محمّد ماسرجیسی احادیثی برایش برگزید.

۳.۱۲ - ابوالقاسم، عبیداللّه بن ابراهیم بن بالویة المزکّی

ابوالقاسم، عبیداللّه بن ابراهیم بن بالویة المزکّی. وی از احمد بن یوسف و محمّد بن یزید و اسحاق بن عبدال لّه سماع حدیث کرده و ابو بکراحمد بن اسحاق بن ایوب و حافظ ابوعلی و محدّثان پس از این دو، در سلسله روایت، همه از عبیداللّه بن ابراهیم نقل حدیث کرده اند.

۳.۱۳ - ابوابراهیم، محمدبن الحسین بن محمّد بالویی

ابوابراهیم، محمدبن الحسین بن محمّد بالویی. وی از ابواسحاق ابراهیم بن محمد اسفراینی حدیث نقل کرده و ابوبکر محمّد بن منصور السمعانی از او روایت کرده است

---

۴.۱ - ابوسعید بالویی، عبدالرّحمن بن احمد بن حامد بن محمود بن محمد بن عبدالرحمن بن سعد بن ابی وقّاص زُهْری نیشابوری

ابوسعید بالویی، عبدالرّحمن بن احمد بن حامدبن محمود بن محمد بن عبدالرحمن بن سعد بن ابی وقّاص زُهْری نیشابوری (متوفی ۳۷۴). وی در بخارا سکونت گزید و از ابوحامد یحیی بن بلال و محمد بن قطّان حدیث نقل کرد و تا سالهای آخر عمر در اِشتیخنِ سمرقند دیوان مظالم را سرپرستی می‌کرد

۴.۲ - ابوسعید بالویی، عبدالرّحمن بن سعیدبن عبدالرّحمن

ابوسعید بالویی، عبدالرّحمن بن سعیدبن عبدالرّحمن از محدّثان طبقه دوم نیشابور. وی از نوادگان ابوحسین کیالی (از مشایخ نامبردار طبقه سوم محدّثان نیشابور بنا بر تقسیم حاکم نیشابوری) و از خاندانی است که به عدالت و وثاقت شهرت داشت. به گفته حاکم نیشابوری، وی، با راهنمایی و افادت جدّش، از مشایخ طبقه دوّم نیشابور حدیث بسیار شنید لیکن، از آن جا که درآغاز میانسالی درگذشت، و بر نقل احادیث توفیق نیافت.

۴.۳ - ابوالعباس احمد بن محمّد بن اسحاق بالویی

ابوالعباس احمد بن محمّد بن اسحاق بالویی. وی از محمّد بن اسحاق بن خزیمه و ابوقریش و محمّد بن جمعه بن خلف قهستانی و محمّد بن سَرّاج و محمّد بن مسیّب ارغیانی حدیث نقل کرده و ابوسعید، محمّد بن عبدالرّحمن گنجرودی از وی روایت کرده است.

---

(۱) ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، بغداد (بی تا).
(۲) ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الانساب، چاپ عبدالرّحمن بن یحیی معلمی یمانی، بیروت (بی تا).
(۳) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۷، بیروت ۱۹۸۳.
(۴) محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج ۳، چاپ فؤاد سید، کویت ۱۹۶۱.
(۵) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، چاپ عبدالرّحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
(۶) ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیشابور: المنتخب من السیاق، تألیف عبدالفاخربن اسمعیل فارسی، قم ۱۳۶۲ ش.
(۷) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناد ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.

---