بررسی انواع بیع (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «بررسی انواع بیع» تالیف بانوی فاضله مرحومه
نرجس عباباف‌ها، همسر محمد سامت و عروس
آیت‌الله سامت قزوینی (رحمه‌الله) است. این بانوی نویسنده و پژوهشگر در زمانی که دسترسی به اینترنت فراگیر نبوده با رجوع به تک تک منابع فقهی و حقوقی این‌مطلب را جمع‌آوری کرده است.
دکتر سیدحسین صفایی استاد عالی‌مقام دانشکده حقوق دانشگاه تهران در تقریظ این کتاب نوشته است:
بیع از مهمترین عقود معین بلکه مهمترین عقدی است که از دیرباز رایج و مورد بحث
فقها و علمای حقوق بوده است و حتی می‌توان آن را سیدالعقود و به تعبیر مولف محترم بیع را «سرآمد عقود» دانست.
همه مردم با این عقد سر و کار دارند و در زندگی روزمره یا زندگی حرفه‌ای خود از آن بهره‌مند می‌شوند. در تجارت داخلی و بین‌المللی نیز بیع مهمترین عقد مورد استفاده و ابزار اصلی برای نقل و انتقال کالاست در
فقه اسلامی هم بیشترین بحث‌ها و عمیق‌ترین اندیشه‌ها در همین عقد زیر عنوان «کتاب مکاسب» یا «کتاب‌البیع» مطرح شده و حتی فقهای عظام قواعد عمومی قراردادها را در مبحث بیع مطرح کرده‌اند، درحالی که در بیشتر کشورهای غربی و در
حقوق و قانون مدنی ایران فصل خاصی به آن اختصاص یافته است.
استاد صفایی اضافه کرده است: این کتاب تالیف شادروان خانم نرجس عباباف‌ها که با همت همسر گرامی ایشان آقای محمد سامت که از حقوقدانان برجسته کشور هستند به زیورطبع آراسته شده و در دسترس کارشناسان فقه و حقوق و دیگر علاقمندان قرار گرفته است، با اینکه پایان‌نامه کارشناسی ارشد مولف محترم بوده پژوهش‌هایی که برای تالیف آن انجام شده فراتر از پایان‌نامه کارشناسی ارشد فقه و حقوق بوده و حالی از سطح علمی بالای مؤلف در زمینه حقوق اسلامی است.
همانطورکه مرحوم آیت‌الله سامت پدر همسر ایشان در وصف این بانوی فاضل و محقق گفته‌اند: «ایشان از خیلی از فضلای قم فاضل‌تر بود.»
حقوقدان برجسته کشورمان اضافه می‌کند: این کتاب دارای امتیازات و ویژگی‌هایی است که به برخی از آن اشاره می‌کنیم:
ا- از لحاظ نگارش فارسی روان و دقیق و عالی است. عبارات عربی از جمله
روایات مورد استناد به
فارسی روان و قابل درک ترجمه شده است که کار آسانی نبوده است.
۲-کتاب از لحاظ منابع فقهی بسیار غنی و پربار است.
۳- در این کتاب به بررسی انواع بیع در
فقه امامیه اکتفا نشده، بلکه
فقه اهل‌سنت نیز به اختصار بررسی و با فقه امامیه مقایسه شده است. در هریک از اقسام بیع فتاوای مختلف با ذکر ادله و مستندات قرآنی و روایی و عقلی آنها مطرح و در پایان، مقررات قانون مدنی ذکر یا به سکوت قانون در آن خصوص اشاره شده است.
۴- مؤلف در پاره‌ای موارد پس از ذکر اقوال مختلف، قولی را برگزیده که با مقتضیات زندگی امروز سازگار است و این کاری است که حقوقدانان بزرگ هم انجام می‌دهند. مثلا ایشان در
بیع کالی به کالی پس از تعریف این اصطلاح و اشاره به اینکه اصطلاح مزبور در احادیث شیعه نیامده و حدیثی که در این زمینه هست مفید منع بیع دین به دین است (لا یباع الدین بالدین) می‌گویند بیع کالی به کالی که باطل تلقی شده بیع دین به دین است، یعنی مبادله دو دین که از پیش وجود داشته است اما اگر دو دین یا حتی یکی از دو دین ناشی از خود بیع باشد معلوم نیست بیع کالی به کالی یا بیع دین به دین باشد.
دراین کتاب با تعریف بیع اول کلیات عقد و بیع شرح داده شده، سپس بیع به اعتبار صیغه و بعد به اعتبار اخبار از
راس المال و عدم اخبار از آن که شامل
مساومه،
تولیه،
مرابحه و
مواضعه است و به دنبال آن به اعتبار موعد تسلیم
ثمن و
مثمن یعنی
نقد و
نسیه،
سلف و کالی به کالی آمده است.
در ادامه انواع دیگر بیع توضیح داده شدکه عبارتند از:
ثمار،
حیوان،
شرط،
صرف،
فضولی،
مکره و
بیع وقف.
در این مجموعه آن دسته از انواع بیع که همگان
فاسد می‌دانند آورده نشده است، مگر دو نوع
محاقله و
مزابنه که در کتب فقهی، ذیل مبحث بیع ثمار مورد بررسی قرار گرفته است.
محمد سامت هم در مقدمه این کتاب نوشته است: پس از رحلت همسر عزیزم بانوی نمونه و اسوه حسنه استاد معارف اسلامی (
قرآن،
نهج البلاغه و
اخلاق) مرحومه حاجیه خانم نرجس عباباف‌ها که پدر بزرگوارم حضرت آیت‌الله سامت در وصفش فرمودند: «ایشان از خیلی از فضلای قم فاضل‌تراست.» بر آن شدم که اثر پربار، وزین و ذی‌قیمتش (بررسی انواع بیع) را که زحمت فراوانی برایش کشید و فضلش را ثابت می‌کند به زیور طبع بیارایم تا در دسترس جامعه علمی کشور قرار گیرد.
این کتاب در ۲۲۴ صفحه به قطع وزیری توسط نشر دارالکتب الاسلامیه به قیمت ۲۰۰هزار ریال به چاپ رسیده و در اختیار علاقمندان است.
روزنامه اطلاعات، دوشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۷، شماره ۲۷۰۰۲، «بررسی انواع بیع (کتاب)».
