• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

برطله (دانشنامه‌حج)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


برطله نوعی کلاه که معمولاً یهودیان بر سر می‌گذاشته‌اند، برخی طواف با آن را مکروه می‌دانند.


برطُلَّه به معنای کلاه
[۱] جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۴، ص۱۶۳۳.    
[۲] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۱، ص۵۱، «برطل».    
و سایبان تابستانی
[۳] فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۷، ص۴۷۱، «برطل».    
است.

این کلمه در روایت‌ها و منابع فقهی، به نوعی کلاه بلند که معمولاً یهودیان بر سر می‌گذاشته‌اند،
[۴] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۱۱.    
[۵] تقریر بحث الخوئی، التنقیح الرائع، ج۱، ص۵۱۲.
[۶] مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین، ج۴، ص۵۷۴.    
اطلاق شده است؛ برطله پیش از اسلام یکی از مهم‌ترین اجزاء لباس روحانیون یهودی در قبط به حساب می‌آمد و هنگام اجرای مراسم از جانب روحانی استفاده می‌شد. آنان پس از بر سر گذاشتن برطله، چراغ بخور مخصوصی را در دست می‌گرفتند و گرداگرد هِرم‌های مقدس خویش گرد می‌آمدند.
[۷] نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب، ج۱۵، ص۳۲.    


این واژه در منابع روایی امامی بیشتر در مبحث طواف به کار رفته و بر پایه چند روایت، از پوشیدن آن در حال طواف نهی شده است.
[۸] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۲۷.    
[۹] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۱۳۴.    
از این رو،‌ اندکی از فقیهان امامی بر سر نهادن برطله در حال طواف را جایز ندانسته‌اند.
[۱۰] طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۴۲.    
[۱۱] شهید ثانی، زین‌الدین، الروضة البهیه، ص۶۱.    
مشهور امامیان با توجه به ضعف سند روایت‌های یاد شده و بر پایه قاعده تسامح در ادله سنن، بر سر گذاشتن برطله در حال طواف را مکروه شمرده‌اند.
[۱۲] شهید ثانی، زین‌الدین، مسالک الافهام، ج۲، ص۳۵۳.    
[۱۳] موسوی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۹۲.    
[۱۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۴۰۰.    
از آن جا که حرمت پوشاندن سر بر مرد احرام‌گزار اجماعی است، کاربرد برطله در طوافی مانند طواف عمره که در حال احرام انجام می‌گیرد، به اتفاق حرام شمرده می‌شود.
[۱۵] موسوی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۹۲.    
[۱۶] صیمری بحرانی، مفلح، غایة المرام، ج۱، ص۴۵۷.    
ابن ادریس و شماری دیگر از فقیهان شیعه حرمت بر سر گذاشتن برطله را خاص همین فرض دانسته‌اند.
[۱۷] ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۷۶.    
[۱۸] بحرانی، یوسف، الحدائق، ج۱۶، ص۲۴۲.    


برخی فقیهان به پشتوانه روایت یزید بن خلیفه
[۱۹] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۱۰-۴۱۱.    
که بر پایه آن، امام صادق (علیه‌السّلام) از پوشیدن برطله در پیرامون کعبه نهی نموده، برآنند که بر سر نهادن برطله در پیرامون کعبه حتی در غیر حال طواف نیز مکروه است.
[۲۰] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۴۰۰.    
[۲۱] زین‌الدین، محمدامین، کلمة التقوی، ج۳، ص۴۹۷.

در روایتی دیگر
[۲۲] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۲۷.    
از امام صادق (علیه‌السّلام) از پوشیدن برطله به طور مطلق گزارش شده و برخی فقیهان بر همین اساس به کراهت گذاشتن برطله در همه احوال باور دارند.
[۲۳] شهید اول، محمد بن مکی‌، ذکری، ج۳، ص۷۴.    
[۲۴] بحرانی، یوسف، الحدائق، ج۱۶، ص۲۴۳.    
[۲۵] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۳، ص۴۱، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.    


بحث دیگری که بر پایه حرمت پوشیدن برطله در حال طواف بدان پرداخته شده، صحت یا بطلان طواف با برطله است. برخی از آن روی که نهی به امر بیرون از عبادت (پوشیدن برطله) تعلق گرفته، طواف را در فرض حرمت هم صحیح دانسته‌اند.
[۲۶] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۲، ص۳۵۳، «پانویس».    
[۲۷] موسوی، سید محمد بن علی، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۹۳.    
برخی دیگر که نهی را به خود طواف متعلق دانسته‌اند، در این فرض به بطلان طواف باور دارند.
[۲۸] حسنی مدنی، علی‌خان، ریاض المسائل، ج۷، ص۲۸۳.
[۲۹] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۴۰۰.    


گفتنی است که نهی از طواف با برطله، تنها در منابع امامی آمده و در منابع اهل سنت، نهی از کاربرد آن در طواف دیده نمی‌شود؛ بلکه طواف برخی صحابه مانند عبدالله بن زبیر در حال بر سر داشتن برطله گزارش شده است.
[۳۰] ابن ابی‌شیبه، علدالله بن محمد، المصنف، ج۶، ص۴۸.
[۳۱] فاکهی، ابوعبدالله، اخبار مکه، ج۱، ص۲۷۷.    
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هنگام فتح خیبر این کلاه را بر سر داشت؛
[۳۲] متقی هندی، علاء الدین، کنز العمال، ج۱۰، ص۴۷۰.    
[۳۳] ابن عساکر، أبو القاسم، تاریخ دمشق، ج۴۵، ص۷۸.    
چنان‌که برخی در مراسم دینی مانند نماز جمعه از آن استفاده می‌کردند.
[۳۴] وکیع ضبی، محمد بن خلف، اخبار القضاة، ج۲، ص۲۸.    


(۱) اخبار القضاة، محمد بن خلف بن حیان (م،۳۰۶ق)، بیروت، عالم الکتب.
(۲) اخبار مکه، الفاکهی (م،۲۷۹ق)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
(۳) التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریر بحث الخوئی (م،۱۴۱۳ق)، میرزا علی تبریزی، قم، انصاریان، ۱۴۱۷ق.
(۴) تهذیب الاحکام، الطوسی (م،۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
(۵) جواهر الکلام، النجفی (م،۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
(۶) الحدائق الناضره، یوسف البحرانی (م،۱۱۸۶ق)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
(۷) ذکری، الشهید الاول (م،۷۸۶ق)، قم، آل البیت:، ۱۴۱۹ق.
(۸) روضة المتقین، محمدتقی المجلسی (م،۱۰۷۰ق)، به کوشش موسوی و اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۶ق.
(۹) ریاض السالکین، علی خان الحسنی المدنی (م،۱۱۲۰ق)، به کوشش حسینی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۹ق.
(۱۰) السرائر، ابن ادریس (م،۵۹۸ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
(۱۱) الصحاح، الجوهری (م،۳۹۳ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
(۱۲) العین، خلیل (م،۱۷۵ق)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
(۱۳) غایة المرام فی شرح شرائع الاسلام، مفلح بن الحسن الصیمری (م. قرن ۹ق)، به کوشش کوثرانی، بیروت، دار الهادی، ۱۴۲۰ق.
(۱۴) الکافی، الکلینی (م،۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، بیروت، دار التعارف، ۱۴۱۱ق.
(۱۵) کشف الغطاء، کاشف الغطاء (م،۱۲۲۷ق)، اصفهان، مهدوی.
(۱۶) کلمة التقوی (فتاوی)، محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
(۱۷) کنز العمال، المتقی الهندی (م،۹۷۵ق)، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
(۱۸) لسان العرب، ابن منظور (م،۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
(۱۹) اللمعة الدمشقیه، الشهید الاول (م،۷۸۶ق)، به کوشش کورانی، قم، دار الفکر، ۱۴۱۱ق.
(۲۰) مختصر تاریخ دمشق، ابن منظور (م،۷۱۱ق)، به کوشش ریاض مراد، النحاس و الحافظ، دمشق، دار الفکر، ۱۴۰۴ق.
(۲۱) مدارک الاحکام، سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م،۱۰۰۹ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق.
(۲۲) مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، الشهید الثانی (م،۹۶۵ق)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
(۲۳) المصنّف، ابن ابی‌شیبه (م،۲۳۵ق)، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
(۲۴) من لا یحضره الفقیه، الصدوق (م،۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
(۲۵) نهایة الارب، احمد بن عبدالوهاب النویری (م،۷۳۳ق)، به کوشش مفید قمیحه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق.
(۲۶) النهایه، الطوسی (م،۴۶۰ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.

۱. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۴، ص۱۶۳۳.    
۲. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۱، ص۵۱، «برطل».    
۳. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۷، ص۴۷۱، «برطل».    
۴. ↑ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۱۱.    
۵. ↑ تقریر بحث الخوئی، التنقیح الرائع، ج۱، ص۵۱۲.
۶. ↑ مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین، ج۴، ص۵۷۴.    
۷. ↑ نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب، ج۱۵، ص۳۲.    
۸. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۲۷.    
۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۱۳۴.    
۱۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۴۲.    
۱۱. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، الروضة البهیه، ص۶۱.    
۱۲. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، مسالک الافهام، ج۲، ص۳۵۳.    
۱۳. ↑ موسوی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۹۲.    
۱۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۴۰۰.    
۱۵. ↑ موسوی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۹۲.    
۱۶. ↑ صیمری بحرانی، مفلح، غایة المرام، ج۱، ص۴۵۷.    
۱۷. ↑ ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۷۶.    
۱۸. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق، ج۱۶، ص۲۴۲.    
۱۹. ↑ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۱۰-۴۱۱.    
۲۰. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۴۰۰.    
۲۱. ↑ زین‌الدین، محمدامین، کلمة التقوی، ج۳، ص۴۹۷.
۲۲. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۲۷.    
۲۳. ↑ شهید اول، محمد بن مکی‌، ذکری، ج۳، ص۷۴.    
۲۴. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق، ج۱۶، ص۲۴۳.    
۲۵. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۳، ص۴۱، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.    
۲۶. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۲، ص۳۵۳، «پانویس».    
۲۷. ↑ موسوی، سید محمد بن علی، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۹۳.    
۲۸. ↑ حسنی مدنی، علی‌خان، ریاض المسائل، ج۷، ص۲۸۳.
۲۹. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۴۰۰.    
۳۰. ↑ ابن ابی‌شیبه، علدالله بن محمد، المصنف، ج۶، ص۴۸.
۳۱. ↑ فاکهی، ابوعبدالله، اخبار مکه، ج۱، ص۲۷۷.    
۳۲. ↑ متقی هندی، علاء الدین، کنز العمال، ج۱۰، ص۴۷۰.    
۳۳. ↑ ابن عساکر، أبو القاسم، تاریخ دمشق، ج۴۵، ص۷۸.    
۳۴. ↑ وکیع ضبی، محمد بن خلف، اخبار القضاة، ج۲، ص۲۸.    


• دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «برطله»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۰۴/۱۹.    


رده‌های این صفحه : احکام حج | حج
جعبه ابزار