برهانی بر یگانگی خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عنوان موضوع اصلي: كلام و اعتقادات
عنوان موضوع فرعي اول: خداشناسي
عنوان موضوع فرعي دوم: توحيد
زبان: فارسي
نام خانوادگي نويسنده: آية الله مصباح يزدي
عنوان مقاله: برهانى بر يگانگى خدا
چكيده مقاله: متن مقاله: فرض اينكه جهان, داراى دو يا چند خدا باشد از چند حال, بيرون نخواهد بود: يا اينكه هر يك از پديده هاى جهان, مخلوق و معلول همه آنها فرض مى شوند, و يا هر دسته از آنها معلول يكى از خدايان مفروض, بحساب مىآيند, و يا همگى آفريده يك خدا شمرده شده خدايان ديگر بعنوان مدبر و كارگردان جهان, فرض مى شوند.
اما فرض اينكه هر پديده اى داراى چند آفريننده باشد محال است زيرا معناى اينكه دو, يا چند آفريننده (= علت هستى بخش) موجودى را بيافرينند اينست كه هر كدام از آنها وجودى را افاضه كنند و در نتيجه, چند وجود پديد مىآيد در صورتى كه هر موجودى فقط يك وجود دارد وگرنه موجود واحدى نخواهد بود.
اما فرض اينكه هر يك از آنها آفريننده يك مخلوق يا مجموعه خاصى از مخلوقات باشند لازمه اش اينست كه هر مخلوقى قائم به آفريننده خودش باشد و نيازى به موجود ديگر نداشته باشد مگر نيازى كه در نهايت به آفريننده اش منتهى شود و چنين نيازى تنها به آفريدگان همان آفريننده خواهد بود.
به ديگر سخن: لازمه فرض چند خدا براى جهان, وجود نظامهاى متعدد و منعزل از يكديگر است, در صورتيكه جهان, نظام واحدى دارد و هم پديده هاى همزمان, با يكديگر مرتبطند و بر يكديگر اثر مى گذارند و به يكديگر نياز دارند, و هم بين پديده هاى گذشته با پديده هاى فعلى, و بين پديده هاى فعلى با پديده هاى آينده, ارتباط برقرار است و هر پديده قبلى زمينه پيدايش پديده بعدى را فراهم مى كند. پس چنين جهانى كه داراى اجزا همبسته و مرتبط مى باشد و نظام واحدى بر آن حكمفرماست نمى تواند معلول چند علت هستى بخش باشد.
و اگر فرض شود كه آفريننده همه آفريدگان, يكى است و ديگران عهده دار اداره و تدبير جهان مى باشند چنين فرضى هم صحيح نخواهد بود زيرا هر معلولى با تمام شوئون هستيش قائم به علت هستى بخش مى باشد و هيچ موجود مستقل ديگرى راهى براى تصرف در آن ندارد مگر تاثير و تاثراتى كه بين معلولات يك علت, حاصل مى شود و همگى در حيطه قدرت و سيطره فاعل هستى بخش, قراردارد و با اذن تكوينى او انجام مى گيرد. و در اين صورت, هيچكدام از آنها در حقيقت ((رب)) نخواهد بود زيرا معناى حقيقى رب اينست كه تصرف استقلالى در مربوب خود انجام دهد و فرض اينست كه اينگونه تصرفات و تاثيرات, استقلالى نيست بلكه همگى آنها در شعاع ربوبيت آفريننده و با نيرويى كه او مى دهد انجام مى گيرد. و فرض چنين ارباب و كارگردانانى منافاتى با توحيد در ربوبيت ندارد چنانكه خالقيتى هم كه به اذن الهى باشد منافاتى با توحيد در خالقيت نخواهد داشت و در قرآن كريم و روايات شريفه, وجود اينگونه خلق و تدبيرهاى تطفلى و غير استقلالى براى بعضى از بندگان خدا ثابت شده است چنانكه درباره حضرت عيسى (ع) مى فرمايد: ((و اذ تخلق من الطين كهيئ± الطير باذنى فتنفخ فيها فتكون طيراً باذنى)) ۱ و نيز مى فرمايد ((فالمد برات امراً)) ۲.
حاصل آنكه: توهم امكان چند خدا براى جهان, از مقايسه خدا با علل مادى و اعدادى برخاسته است كه تعدد آنها براى معلول واحد, اشكالى ندارد. در صورتى كه علت هستى بخش را نمى توان به اينگونه علتها تشبيه كرد و براى هيچ معلولى نمى توان چند علت هستى بخش يا چند رب و مدبر استقلالى فرض نمود.
بنابراين, براى دفع اين توهم بايد از يك سوى, در معناى علت هستى بخش و ويژگيهاى اين نوع عليت, دقت كرد تا معلوم شود كه تعدد چنين علتى براى معلول واحد, محال است, و از سوى ديگر بايد در همبستگى جهان, تامل نمود تا روشن گردد كه چنين نظام همبسته اى نمى تواند آفريده چند خدا يا تحت تدبير چند رب مستقل باشد.
ضمناً روشن شد كه قائل شدن به ولايت تكوينى براى بعضى از بندگان شايسته خدا در صورتى كه بمعناى خالقيت و ربوبيت استقلالى نباشد منافاتى با توحيد نخواهد داشت چنانكه ولايت تشريعى پيغمبر اكرم (ص) و ائمه اطهار (ع) منافاتى با ربوبيت تشريعى الهى ندارد چون از طرف خداى متعال و با اذن الهى است .
________________________________________
۱ـ سوره مائده, آيه ۱۱۰.
۲ـ سوره نازعات, آيه ۵.
منابع: (محمد تقى, مصباح يزدى, آموزش عقايد, ج ۱, ص ۱۵۹ ـ ۱۵۷)
پيوند مرتبط: تاريخ بارگذاري: ۱۳۹۰/۰۴/۲۶
