بغای کبیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُغای‌ِکَبیر، ابوموسی د ۲۴۸ق/۸۶۲م، از سرداران ترک
عباسیان که به سبب تشابه اسمی با سردار دیگری به همین نام، لقب کبیر یافت.
بغا احتمالاً در ۱۵۸ق/۷۷۵م به دنیا آمد.
او از غلامان
حسن بن سهل ذوالریاستین، وزیر
مأمون عباسی حک ۱۹۸- ۲۱۸ق بود که به سبب شجاعتش مورد توجه
معتصم قرار گرفت و در زمره غلامان او درآمد.
و به گفته
مسعودی یکی از دو حاجب دربار او گردید.
وی پس از چندی، فرماندهی بخشی از سپاه
مسلمانان را در نبرد با رومیان در عموریه بر عهده گرفت.
در ۲۲۰ق معتصم او را برای نبرد با
بابک خرم دین به یاری افشین فرستاد، ولی شکست خورد و بازگشت.
گویا پس از دستگیری و قتل بابک، بغا برای سرکوب منکجور، حاکم شورشی و دست نشانده افشین در
آذربایجان رفت و او را شکست داد.
آن‌گاه مأمور دستگیری افشین شد که به زندقه و همکاری با بابک متهم بود.
پس از مرگ معتصم، بغا در زمره سرداران واثق درآمد. در ۲۳۰ق به سرکوب قبایل عرب که در اطراف
مدینه راهزنی می‌کردند، رفت و یاغیان بنی سُلیم را درهم کوبید و پس از موسم
حج به سرکوب قبیله بنی هلال در ناحیه ذات عِرق شتافت که همانند بنی سلیم طغیان کرده بودند.
وی در ۲۳۲ق روانه دفع
بنی‌فزاره و بنی‌مرّه که بر
فدک دست انداخته بودند شد و قبایل دیگر آن ناحیه را نیز مطیع ساخت.
سپس به جنگ
بنی کلاب در ضَریّه و دفع شورشیان
بنی‌نمیر در
یمامه رفت.
به قولی بغا در عصر
متوکل نایب پسر او
منتصر در جند قنسرین بود و زمانی که متوکل در ۲۴۷ق به قتل رسید، بغا نزد منتصر بازگشت.
خلافت ۶ ماهه منتصر، با مرگ او در ۲۴۸ق پایان یافت.
و با توافق سرداران سپاه و سران دربار، بغای کبیر به همراه
بغای صغیر، وصیف واُتامش با
مستعین ۲۴۸-۴۵۲ق بیعت کردند؛ زیرا نمی‌خواستند یکی از پسران متوکل - که خود او را کشته بودند - به
خلافت برسد.
در این میان بغای کبیر که بیش از ۹۰ سال داشت، بر اثر بیماری درگذشت.
مستعین پس از مرگ بغا تمام مناصب او را به پسرش موسی داد و دیوان برید را نیز به او سپرد.
(۱) علی ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۲) عبدالرحمان ابن‌جوزی، المنتظم، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
(۳) عبدالرحمان ابن خلدون، تاریخ، به کوشش خلیل شحاده و سهیل زکار، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۴) عمر ابن عدیم، زبدة الحلب من تاریخ الحلب، به کوشش سامی دهان، دمشق ۱۳۷۰ق/۱۹۵۱م.
(۵) علی ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، به کوشش علی شیری، بیروت، ۱۴۱۷ق/ ۱۹۹۶م.
(۶) احمد ابوعلی مسکویه، تجارب الامم، به کوشش ابوالقاسم امامی، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۷) خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، ویسبادن، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
(۸) محمد بن جریر طبری، تاریخ طبری.
(۹) مجمل التواریخ و القصص، به کوشش محمد تقی بهار، تهران، ۱۳۱۸ش.
(۱۰) علی مسعودی، التنبیه و الاشراف، به کوشش عبدالله اسماعیل صاوی، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
(۱۱) علی مسعودی، مروج الذهب، به کوشش سعید محمد لحام، بیروت، ۱۴۱۷ق/ ۱۹۹۷م.
(۱۲) احمد یعقوبی، تاریخ یعقوبی، نجف، ۱۳۵۸ق؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بغای کبیر»، شماره۴۹۴۲.
