بلاء (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَلاء (به فتح باء) از
واژگان قرآن کریم به معنای امتحان و آزمایش از
بَلِیَ (به فتح باء و کسر لام) به معنای کهنه شدن گرفته شده است.
بَلاء به به معنای امتحان و آزمایش از
بَلِیَ به معنای کهنه شدن گرفته شده است. گویند: «بَلِیَ الثوبُ بِلًی و بَلَاءً» یعنی لباس کهنه شد.
اقرب- الموارد) امتحان را از آن‌جهت ابتلاء گویند که گویا ممتحن، امتحان شده را از کثرت امتحان کهنه میکند. بغم و‌اندوه از آن سبب بلاء گویند که بدن را کهنه و فرسوده میکند (مفردات).
تکلیف را بدان علت بلاء گویند که بر بدن گران است (و آن را فرسوده میکند) و یا اینکه آن امتحان است (قاموس).
۱-
(وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّیِّئاتِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ)آیه صریح است در اینکه امتحان هم با نعمت و هم با نقمت میشود، نظیر آن آیه
(وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ اِلَیْنا تُرْجَعُونَ) است و همچنین آیه‌ی
(فَاَمَّا الْاِنْسانُ اِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَاَکْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی اَکْرَمَنِ)علی هذا نعمت و بلا هر دو امتحان است. نمی‌شود گفت: صاحب نعمت در نزد خدا عزیز و شخص مبتلا در پیش خدا خوار است، باید دید در مقابل نعمت و بلا، چه عملی و چه صبری و یا شکری و عبرتی از وی دیده میشود.
۳-
(هَلْ اَدُلُّکَ عَلی شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لا یَبْلی) آیا تو را بدرخت همیشگی و بپادشاهی که کهنه نمی‌شود و همیشگی است راهنمائی کنم؟.
۴-
(یَوْمَ تُبْلَی السَّرائِرُ فَما لَهُ مِنْ قُوَّةٍ وَ لا ناصِرٍ) روزی که نهان‌ها امتحان شوند پس برای او نه نیروئی است که آنها را بپوشاند و نه کمکی، مراد از سرائر، اعمال و افکار آدمی است و امتحان شدن آنها توام با ظهور حقائق آنهاست لذا بعضی «تبلی» را آشکار شدن گفته‌اند، قریب باین مضمون است آیه‌ی
(هُنالِکَ تَبْلُوا کُلُّ نَفْسٍ ما اَسْلَفَتْ) در آنجا هر نفس آنچه را از پیش فرستاده امتحان میکند و بد و خوب آنرا میداند و آن توام با آشکار شدن عمل است.
۵-
(وَ اِذْ نَجَّیْناکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذابِ یُذَبِّحُونَ اَبْناءَکُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِساءَکُمْ وَ فِی ذلِکُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ)در این آیه، ممکن است «ذلِکُمْ» اشاره بعذاب و ممکن است اشاره به
(نَجَّیْناکُمْ) باشد، در صورت اوّل بمعنی مصیبت و‌اندوه و در صورت دوّم امتحان نعمتی است. در المنار بهر دو اشاره گرفته است. همچنین است آیه ۱۴۱ اعراف
و ۶ ابراهیم
۶-
(وَ لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً) طبرسی در ذیل آیه ۴۹ بقره میگوید: بلاء در خیر و شرّ هر دو بکار میرود و اِبْلَاء فقط در انعام، علی هذا مراد از ابلاء در آیه فوق امتحان نیکوست.
راجع بامتحان که امتحان خداوندی چگونه است؟ به «فتن» رجوع شود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بلی»، ج۱، ص۲۲۹.
