• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بنان بن محمد حمال

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بُنان حمّال، عارف و زاهد قرن‌های سوّم و چهارم می‌باشد.


نام او ابوالحسن بُنان بن محمد بن حَمدان بن سعید و لقبش حمّال است.
[۱] محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۲] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۳] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۱۰۳، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.    


تاریخ تولد وی در منابع ذکر نشده است. با این‌که مولدش را در واسط نوشته‌اند.
[۴] محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۵] عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ص۴۰۴، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۶] ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۲، ص۴۴۸، چاپ محمود فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.


در بغداد نشو و نما یافته است،
[۷] ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمود فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
و شاید به همین سبب، ابونعیم او را «بُنان بغدادی» معرفی کرده است.
[۸] احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۳۲۴، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.


در وجه تسمیه او به حمّال، گویند: در سفر حج توشه‌ای بر پشت داشت؛ پیرزنی به او گفت : «ای بنان تو حمّالی، زاد بر پشت می‌گیری و به خدا توکل نمی‌کنی.» پس بنان توشه را به دور افکند.
[۹] ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۳، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۱۰] عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریه، ص۱۷۰، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.


بنان با جنید و دیگر صوفیان بغداد مصاحبت داشت و ابوالحسین نوری (متوفی ۲۹۵) را از شاگردان او دانسته‌اند.
[۱۱] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۸۸، ج۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۲] عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۴، مصر ۱۳۴۳/۱۹۲۵.
[۱۳] محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.


همچنین او را از محدثانی می‌دانند که از حسن بن محمد زعفرانی (متوفی ۲۶۰) و حسن بن عَرَفه (متوفی ۲۵۷) حدیث روایت کرده است.
[۱۴] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۸۸، ج۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۵] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۱۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
[۱۶] ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمود فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.


بنان از بغداد به مصر رفت و جزو مشایخ تصوّف آن‌جا محسوب شد.

و سرانجام بنان در سال ۳۱۶ در همان‌جا (مصر) وفات یافت
[۱۷] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۱۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
[۱۸] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۱۶۱، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
او را در قُرافه به خاک سپردند
[۱۹] عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۴، مصر ۱۳۴۳/۱۹۲۵.
و به جهت شأن و مقام والایش، بیشتر مردم در تشییع جنازه‌اش شرکت کردند.
[۲۰] ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۱، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۲۱] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۱۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.


وی در زهد و عبادت مثل بوده
[۲۲] ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۱، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۲۳] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
و از آمران به معروف و ناهیان از منکر به شمار می‌آمده است.
[۲۴] محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۲۵] عبدالله بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۹۷، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ ش.
گویند که او احمد بن طولون (متوفی ۲۷۰) را به سبب منکری که انجام داده بود، نکوهش کرد. ابن طولون خشمگین شد و دستور داد تا بنان را در قفس شیر بیندازند. اما شیر او را می‌بویید و می‌لیسید. وقتی که وی را از قفس شیر بیرون آوردند، از او پرسیدند: در آن هنگام به تو رنجی رسید؟ گفت: رنجی نبود جز اندیشیدن در اختلاف علما در موضوع نجس یا پاک بودن آب دهان جانوران .
[۲۶] احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۳۲۴، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
[۲۷] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۳، ص۲۷۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۲۸] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۸۹، ج۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


از بنان سخنان پراکنده‌ای به جای مانده است که طریقه او را در تصوف نشان می‌دهد؛ از جمله: وقتی از او پرسیدند: برترین حال صوفیه چیست ؟ گفت: اطمینان به آنچه (از روزی ) ضمانت شده است؛ به فرمان‌ها (ی الهی ) عمل کردن؛ رازداری و گسستن از دو جهان با پیوستن به حق تعالی.
[۲۹] محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۹۳ـ۲۹۴، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۳۰] ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۲، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۳۱] عبدالله بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۹۷، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ ش.


(۱) ابن جوزی، صفة الصفوة، چاپ محمود فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۲) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
(۳) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
(۴) احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
(۵) عبدالله بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۶) عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۷) احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
(۸) محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۹) محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۱۰) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر والقاهره، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
(۱۱) عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، مصر ۱۳۴۳/۱۹۲۵.
(۱۲) عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریه، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸

۱. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۲. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۳. ↑ احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۱۰۳، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.    
۴. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۵. ↑ عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ص۴۰۴، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۶. ↑ ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۲، ص۴۴۸، چاپ محمود فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۷. ↑ ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمود فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۸. ↑ احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۳۲۴، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۹. ↑ ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۳، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
۱۰. ↑ عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریه، ص۱۷۰، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۱۱. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۸۸، ج۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۲. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۴، مصر ۱۳۴۳/۱۹۲۵.
۱۳. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۱۴. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۸۸، ج۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۵. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۱۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۱۶. ↑ ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمود فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۱۷. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۱۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۱۸. ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۱۶۱، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۱۹. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۴، مصر ۱۳۴۳/۱۹۲۵.
۲۰. ↑ ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۱، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
۲۱. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر والقاهره، ج۱، ص۵۱۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۱، (قاهره) ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۲۲. ↑ ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۱، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
۲۳. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۳، ص۲۷۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۲۴. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۲۵. ↑ عبدالله بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۹۷، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۲۶. ↑ احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۳۲۴، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۲۷. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۳، ص۲۷۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
۲۸. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۸۹، ج۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۹. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۹۳ـ۲۹۴، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۳۰. ↑ ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۷۲، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
۳۱. ↑ عبدالله بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۹۷، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ ش.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بنان حمال»، شماره۱۸۱۱.    



جعبه ابزار