بنیاد ایران شناسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ایران‌شناسی، بنیاد bonyād-e īrān-šenāsī ، مؤسسه‌ای علمی ـ پژوهشی، آموزشی و فرهنگی (آغاز فعالیت: ۱۳۷۸ ش).
به موجب اساسنامۀ مصوب بنیاد در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۶ در شورای گسترش آموزش عالی کشور، بنیاد ایران‌شناسی به
نهاد ریاست‌جمهوری وابسته است و براساس ضوابط و مقررات پژوهشی مصوب
وزارت علوم فعالیت می‌کند.
این بنیاد، از مهر ماه ۱۳۷۸ با فعالیت‌های تحقیقاتی، آموزشی، فراهم‌آوردن امکانات پژوهشی و آموزشی و اطلاع‌رسانی در زمینه‌های فرهنگی ـ تاریخی، زبانی و گویش‌شناسی، جغرافیایی، برگزاری همایش‌های متعدد و نیز فعالیت‌های دیگر در ایران، کوشیده است بر پژوهش‌های میان‌رشته‌ای مرتبط با وجوه مختلف تاریخ و تمدن و فرهنگ، زبان و ادبیات فارسی و گویش‌های محلی، باستان‌شناسی، آداب و رسوم و قوم‌شناسی در ایران تأکید ورزد.
ایجاد زمینه‌های مطالعۀ مباحث ایران‌شناسی، سامان‌دادن به تحقیقات ایران‌شناسی، ابداع شیوه‌های نو در پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و پیشنهاد آن به دیگر نهادهای مطالعاتی ایران‌شناسی در ایران و خارج از کشور، و تقویت حس میهن‌دوستی و تحکیم ارکان هویت ملی و مقاومت در برابر جلوه‌های گوناگون تهاجم و ستیزه‌جویی‌های فرهنگی، از هدف‌های اعلام‌شدۀ این بنیاد است.
از مهم‌ترین وظایف بنیاد ایران‌شناسی به این موارد می‌توان اشاره کرد: تأکید بر مطالعات و تحقیقات جدید علمی، گردآوری اطلاعات و مستندات لازم برای اجرای آن در زمینه‌های مختلف ایران‌پژوهی (اعم از مراجع و منابع مکتوب چاپی و خطی، اسناد تاریخی و مجموعه‌های هنری و موزه‌ای، صنایع دستی و یادگارهای شخصیت‌های علمی، سیاسی، مذهبی و ملی، مظاهر آداب و رسوم فرهنگ عامیانۀ مردم) و تدوین طرحهای پژوهشی در زمینۀ ایران‌شناسی و تمدن ایران و اسلام و کمک به اجرا و انتشار نتایج این قبیل تحقیقات، ایجاد یا تقویت کرسی‌های ایران‌شناسی و رشته‌های مرتبط با آن (مانند زبان و ادبیات فارسی) از طریق تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی در دانشگاه‌هایی که در حوزۀ ایران‌شناسی در خارج یا داخل کشور فعالیت می‌کنند، و ایجاد شبکۀ اطلاع‌رسانی و بانک اطلاعات کارنامه‌های ایران‌شناسان و اسلام‌شناسان و دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فرهنگی و کتابخانه‌ای.
در ۱۳۸۲ ش، رشتۀ تحصیلی ایران‌شناسی در مقطع کارشناسی ارشد با همکاری
دانشگاه شهید بهشتی در این بنیاد تأسیس شد. این رشته از چند گرایش تشکیل می‌شود: ایران‌شناسی عمومی؛ ایـران‌شناسی ـ فرهنگ و مردم و آداب و رسوم و میراث فرهنگی؛ ایـران‌شناسی ـ تاریخ. پـذیرش دانشجو در رشتـۀ ایران‌شناسی از سال تحصیلی ۱۳۸۳-۱۳۸۴ ش آغاز شد.
بنیاد ایران‌شناسی ۴ رکن دارد: ریاست عالیه، هیئت‌امنا، رئیس بنیاد و شورای پژوهشی.
رئیس‌جمهور ریاست عالیۀ بنیاد را به عهده دارد؛ هیئت‌امنا عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری بنیاد است، و اعضای آن عبارت‌اند از: رئیس‌جمهور یا رئیس هیئت‌امنا به نمایندگی از سوی او؛ وزیران علوم، فرهنگ و ارشاد اسلامی، امور خارجه و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی یا نمایندگان هریک از این مقام‌ها؛ رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ رئیس بنیاد ایران‌شناسی؛
و ۴ تا ۶ تن از دانشمندان یا شخصیت‌های فرهنگی یا اجتماعی محلی و کشوری که به حکم رئیس‌جمهور برای ۴ سال منصوب می‌شوند. رئیس هیئت‌امنا از میان اعضا انتخاب، و با حکم رئیس‌جمهور برای ۴ سال منصوب می‌شود. هیئت‌امنا دبیرخانه‌ای دارد و دبیر آن رئیس بنیاد است
که از میان اعضای هیئت‌امنا یا خارج از آن برای ۴ سال با حکم رئیس‌جمهور منصوب می‌شود.
معاونت‌های بنیاد عبارت‌اند از: معاونت پژوهشی با زیرمجموعه‌های طرحهای پژوهشی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد، ترجمه و تدوین دفترهای ایران‌شناسی.
معاونت اداری ـ مالی؛ معاونت اطلاع‌رسـانی و همکاری‌های علمی و بین‌المللی که انجمن بین‌المللی همکاری‌های ایـران‌شنـاسی از جملۀ زیرمجموعه‌های آن به شمار می‌رود.
شورای معاونان متشکل از معاونان و رؤسای واحدها؛ شورای رهبری فناوری اطلاعات و ارتباطات متشکل از اعضای شورای معاونان، مدیر امور مالی و مدیر واحد رایانه؛ شورای برنامه‌ریزی تحصیلات تکمیلی متشکل از معاونان بنیاد، مدیران تحصیلات تکمیلی و گروه آموزشی؛ واحد امور استان‌ها، و خبرنامه؛ شورای پژوهشی متشکل از: رئیس بنیاد به‌عنوان رئیس شورای پژوهشی، یکی از اعضای هیئت‌امنا به نمایندگی از این هیئت، معاون پژوهشی بنیاد به‌عنوان دبیر شورا، و ۳ تا ۷ تن به پیشنهاد رئیس بنیاد و با تأیید هیئت‌امنا.
بخشی از منابع مالی بنیاد از سوی دولت و بخش دیگر از کمک‌ها و هدایای نقدی اشخاص حقیقی و حقوقی تأمین می‌شود.
محل اصلی بنیاد ایران‌شناسی در تهران است، اما از ۱۳۷۷ ش با همکاری مدیران و ایران‌دوستان و فرهیختگان محلی، شعبه‌هایی نیز در شهرستان‌ها دایر شده است. اهداف و وظایف شعبه‌های استانی بنیاد، همان اهداف و وظایف بنیاد ایران‌شناسی است که متناسب با امکانات بومی و محلی تغییراتی در آن لحاظ می‌شود.
بنیاد ایران‌شناسی تاکنون (تابستان ۱۳۸۸ ش) بیش از ۱۵ شعبه در استان‌های مختلف کشور دایر کرده، و شعبه‌ها در حال افزایش است.
انتشار و چاپ آثار تألیفی و ترجمه‌ای (اعم از کتاب، مجله، فهرست‌های موضوعی، فصلنامۀ تخصصی ایران‌شناسی، گزارش‌های سالانه) و تصویری و مرتبط با پژوهش‌های ایران‌شناسی از جملۀ فعالیت‌های بنیاد به شمار می‌رود.
•
طاهری، فرهاد، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «بنیاد ایران شناسی»، ص۲۴۸.
