بهجت مصطفی افندی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بهجت مصطفی افندی، دانشمند و پزشک
عثمانی می باشد.
نواده
خیرالله افندی ، صدراعظم، و پسر
خواجه محمدامین شکوهی بود؛ در ۱۱۸۸ متولد شد.
پس از تحصیل در حوزه
علوم دینی ، در ۱۲۰۶ «
مُدرّس » شد.
سپس در پزشکی تخصص یافته مدارج ترقی را بسرعت پیمود و در ۱۲۱۸ حکیم باشی سلطان (یا، به بیان رسمی تر، «رئیسِ اطبّای سلطانی») گردید.
در ۱۲۲۲، از این
سِمَت معزول ولی در ۱۲۳۲ دوباره به همان مقام منصوب شد.
در ۱۲۳۷، مغضوب گشت و او را
تبعید کردند، ولی در همان
سال به کار برگردانده شد.
در ۱۲۴۱، پس از انحلال (سازمان) ینی چری، به عضویت شورای سلطنتی به ریاست محمودِ دوم درآمد.
از اینها گذشته، عهده دار مقامات مذهبی و قضایی مهمی، از جمله، «ملاّ یی» ازمیر (۱۲۲۱)، ملاّ یی مصر (۱۲۳۶)، و قاضی عسکری آناطولی (۱۲۳۷) و روم ایلی (۱۲۴۷)، گشت.
در ذیقعده ۱۲۴۹،
وفات یافت و در
اُسکُدار به
خاک سپرده شد.
بهجت افندی یکی از آخرین پزشکان مکتب
قدیم بود که پزشکی را توأم با
الهیّات و
فقه می‌آموختند و همزمان به کار طبابت و
امور دینی می‌پرداختند.
در عین حال، یکی از پیشروان
پزشکی نوین به شیوه اروپایی در
ترکیه بود.
تحت نظارت او و برادرش، حکیم باشی
عبدالحق مل اّ، بود که بیمارستان و مدرسه طبّ جدیدی با معلّمان آورده شده از
اروپا دایر شد.
گفته‌اند که وی نزد یحیی
افندیِ سرمترجم، برخی زبانهای اروپایی را آموخته بود.
اگرچه آثار خود او در رشته پزشکی، مانند کتاب
هزار اسرار ، عمدتاً سنتّی بود، ترجمه شماری از کتابهای طبّی و علمی مهم غربی، از جمله
رساله جنر (پزشک انگلیسی) درباره مایه کوبی (واکسیناسیون)،
تاریخ طبیعی بوفون ، طبیعیدان فرانسوی، و آثار دیگری درباره
وبا ،
سیفیلیس و
جرب ، به همت او انجام گرفت.
توجه و علاقه او به غرب، در ترجمه
ترکی او از کتاب عبدالرحمان
جَبَرتی (مُظهِرالتقدیس بذهاب دولة الفرنسیس) درباره تاریخ
اِشغال مصر توسط فرانسویان، نیز نمایان است. (عنوان ترجمه ترکی کتاب، تاریخ مصر است)
(۱) محمد ثریا، سجل عثمانی، استانبول ۱۳۰۸ـ ۱۳۱۵، ج ۲، ص ۳۱.
(۲) بروسه لی محمد طاهربک، عثمانلی مولفلری، استانبول ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲.
(۳) فطین داود، تذکرة خاتمة الاشعار، استانبول ۱۲۷۱، ص ۲۹ـ۳۰.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بهجت مصطفی افندی»، شماره۲۲۲۸.
