• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تاریخ نامه هرات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تاریخ نامه هرات، قدیم‌ترین تاریخ محلی برجای مانده از هرات می‌باشد که به زبان فارسی است.

فهرست مندرجات

۱ - مولف تاریخ نامه هرات
۲ - ولادت سیفی هروی
۳ - دانش اندوزی سیفی هروی
۴ - راه یافتن به دربار حاکم هرات
۵ - انگیزه تالیف تاریخ نامه هرات
۶ - تاریخ تالیف تاریخ نامه هرات
۷ - محتوای تاریخ نامه هرات
۸ - دفتر دوم کتاب تاریخ نامه هرات
۹ - محتوای تاریخ نامه هرات موجود
۱۰ - اسامی دیگر تاریخ نامه هرات
۱۱ - اهمیت تاریخ نامه هرات
۱۲ - منابع سیفی هروی در تالیف تاریخ نامه هرات
۱۳ - چاپ کتاب تاریخ نامه هرات
۱۴ - کتاب‌های دیگر سیفی هروی
       ۱۴.۱ - مثنوی سام نامه
       ۱۴.۲ - مجموعه غیاثی
۱۵ - فهرست منابع
۱۶ - پانویس
۱۷ - منابع


تاریخ نامه هرات، اثر سیف بن محمد بن یعقوب هروی معروف به سیفی هروی می‌باشد.


سیفی هروی در ۶۸۱ به دنیا آمد.
[۱] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۰، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



در جوانی علوم و معارف اسلامی را فراگرفت و در ادب فارسی و عربی تبحر یافت.


در پی آن به کمک استادش، حکیم سعدالدین منجم غوری، به دربار فخرالدین کَرْت، حاکم هرات (حک: ۶۸۴ـ۷۰۶)، راه یافت و قصاید و قطعات بسیاری در مدح او سرود.
[۲] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۴۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۳] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۶۱، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



سیفی از غیاث الدین کرت (حک: ۷۰۶ـ ۷۲۵)، جانشین فخرالدین، فرمان یافت کتابی در تاریخ هرات از زمان چنگیز و خرابی شهر و به قتل رسیدن ساکنان آن در ۶۱۸ تا عصر خویش بنویسد.
[۴] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۶ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



تاریخ تألیف تاریخ نامه هرات دانسته نیست، اما با توجه به آن‌که سیفی هروی در چند جا از ممدوح خود، غیاث الدین، با عنوان حاجی یاد می‌کند، احتمالاً تألیف کتاب در حدود ۷۲۱، مقارن بازگشت غیاث الدین از سفر حج، پایان یافته است.
با این فرض و نیز با توجه به آن‌که سیفی این کتاب را در مدت دو سال ونیم فراهم آورده و به گزارش حوادث ۷۲۱ خاتمه داده است، احتمالاً در حدود ۷۱۸ تألیف آن را آغاز کرده است.
[۵] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۶] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۷۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۷] سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۷۸۰، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش
[۸] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۸۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



سیفی ــ چنان‌که خود گفته
[۹] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
ــ تاریخ نامه هرات را مشتمل بر چهارصد فصل (ذِکر) در تاریخ و شرح حال امرا و فرمانروایان و مأموران بلندپایه هرات تألیف کرده است.


همچنین در انتهای کتاب
[۱۰] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۸۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
تألیف دفتر دوم کتاب را وعده داده است، ولی با بررسی آثار مورخان بعدی که از تاریخ نامه هرات برای ارائه حوادث پیش از خود بهره برده‌اند، از ادامه این اثر اطلاعی نمی‌یابیم؛ چنانکه حافظ ابرو، مورخ قرن نهم، در تاریخ آل کرت دو سوم اطلاعات خود را از تاریخ نامه هرات گرفته است، ولی چون احوال این خاندان در تاریخ نامه هرات ناتمام مانده، اطلاعات خود را از منابع دیگر گرد آورده است.
[۱۱] عبداللّه بن لطف اللّه حافظ ابرو، مجمع التواریخ السلطانیة، گ ۱۹۷ ر ـ ۲۱۶ پ، نسخه خطی کتابخانه ملک، ش ۴۱۶۳.

همچنین اَسفِزاری به هنگام تألیف روضات الجنات (تألیف ۸۹۷ ـ ۸۹۹) نشانی از وجود دفتر دوم تاریخ نامه هرات نیافته است.
[۱۲] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۵۲۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



آنچه اکنون از تاریخ نامه هرات در دست است، مشتمل است بر ۱۳۸ فصل.
دو فصل نخست، مقدمه ای است درباره بنیاد شهر هرات و احادیث نبوی در مدح آن شهر، سپس حوادث حمله چنگیز تا روی کار آمدن سلسله آل کرت آمده است.
از فصل بیست ویکم تا پایان کتاب نیز شامل رویدادهای سیاسی خاندان کرت از آغاز فرمانروایی بر هرات در ۶۴۳ تا شانزدهمین سال حکومت غیاث الدین کرت (۷۲۱)، با اشاراتی به اوضاع علمی و فرهنگی و اجتماعی این شهر است.


سیفی هروی از کتاب خود با عنوان تاریخ نامه یا تاریخ شهر هرات یاد کرده است،
[۱۳] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
اما برخی مورخان سده نهم از جمله اسفزاری آن را تاریخ ملوک کرت
[۱۴] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۵۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
نیز خوانده‌اند.
اسفزاری در جای دیگری
[۱۵] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۲۲۸ـ ۲۲۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۱۶] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۲۲۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
آن را تاریخ آل کرت نامیده است.


تاریخ نامه هرات به این سبب که درباره حوادث زمان مؤلف و مستند به اطلاعات شخصی یا گزارش راویان و شاهدان عینی است
[۱۷] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۴ـ۴۵، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۱۸] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۰، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۱۹] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۲۰] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۵، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
و نیز به جهت برخی تفاصیل منحصر به فرد،
[۲۱] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۶۱، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
سند گرانبهایی از تاریخ هرات در سده هفتم و اوایل سده هشتم و دوران فرمانروایی آل کرت است.
سیفی در تاریخ نگاری، وقایع را پیوسته و بتفصیل شرح داده و درخور گنجایش کتاب علل حوادث را بیان کرده است.
وی، به گفته خودش، به انگیزه حقیقت جویی به این مهم دست زده و ازاین‌رو شخصیت‌های تاریخی و روایات مورخان را نقد و بررسی کرده است
[۲۲] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.

تاریخ نامه هرات از جنبه ادبی نیز شایان توجه است، نثر سیفی شیوا و روان است، و گاه آمیخته با قصاید و قطعاتی از خود وی.
او به مناسبت مقام، از آیات قرآن و احادیث و اشعار فارسی و عربی استشهاد کرده است.
[۲۳] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.

افزون بر این، تاریخ نامه هرات به جهت اشتمال بر یادکرد یا شرح حال برخی از شعرا و علما و اولیا درخور توجه است
[۲۴] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.

افزون بر این، سیفی هروی درباره وقایع پیش از دوره خود از منابعی استفاده کرده که اکنون در دست نیستند، از جمله از تاریخ نامه هرات (تاریخ هرات) تألیف ابونصر عبدالرحمان بن عبدالجبار فامی، بویژه از مطالب آن درباره هرات پیش از اسلام
[۲۵] سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۲۵ـ۲۶، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.
[۲۶] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۱۴۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
و نیز از مثنوی تاریخی کرت نامه خطیب فوشنجی/ بوشنجی معروف به ربیعی، که به سبک شاهنامه فردوسی و در شرح وقایع دوران فرمانروایی خاندان کرت در هرات تا ۷۰۲ بوده است.
[۲۷] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۹۱ـ۳۹۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۲۸] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۴۸ـ۴۴۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



سیفی هروی در قسمت ظهور مغولان و حمله آنان به هرات و کشتار در شهرهای خراسان، اطلاعات خود را از [[|منابعی]] همچون تاریخ (طبقات ناصری) تألیف منهاج سراج،
[۲۹] سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۷۳، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش .
[۳۰] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۰، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
تاریخ جهانگشای علاءالدین عطاملک جوینی
[۳۱] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۵۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
و تاریخ غازانی (جلد اول جامع التواریخ) رشیدالدین فضل اللّه
[۳۲] سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۱۰۱، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.
[۳۳] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۰۴، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
گرد آورده است.
از دیگر منابع وی تاریخ خراسان
[۳۴] سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۶۳، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش
و اخلاق خانی
[۳۵] سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراه، ص۹۵، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.
بوده است.
احتمالاً سیفی به اجازه غیاث الدین به اسناد و مدارک دولتی دسترسی داشته، زیرا متن برخی از این اسناد را‌ به‌ طور کامل نقل کرده است
[۳۶] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۹۵، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.

تاریخ نامه هرات از منابع مورخانی همچون حافظ ابرو،
[۳۷] عبداللّه بن لطف اللّه حافظ ابرو، ذیل جامع التّواریخ رشیدی، ج۱، ص۱۸ـ ۳۹، چاپ خان‌بابا بیانی، تهران ۱۳۱۷ش.
[۳۸] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۶۱ـ ۵۴۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
اسفزاری،
[۳۹] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۲۲۸ـ۲۲۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
[۴۰] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۵۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
عبدالرزاق سمرقندی در مطلع سعدین، میرخواند در روضة الصفا، و خواندمیر در حبیب السیر بوده است.
[۴۱] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



این کتاب در ۱۳۲۲ ش/ ۱۹۴۳ از روی نسخه کتابخانه شاهنشاهی بوهار کلکته به کوشش محمد زبیر صدیقی در کلکته به چاپ رسیده است.


سیفی هروی کتاب‌های دیگری مقدّم بر تاریخ نامه هرات نوشته است که اکنون در دست نیستند، از جمله:

۱۴.۱ - مثنوی سام نامه


مثنوی سام نامه که سیفی آن را، در بیش از بیست هزار بیت و به سبک شاهنامه فردوسی، در شرح دلاوریهای جمال الدین محمدسام، سردار فخرالدین کرت، سرود.
محمدسام با دانشمند بهادر و پسرش، بوجای، که هرات را محاصره کرده بودند، مبارزه کرد.
پس از آن‌که بوجای در ۷۰۶ هرات را فتح کرد، سیفی را تأدیب و توبیخ، و به مرگ محکوم کرد، اما بعداً او را عفو نمود.
[۴۲] سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۵۳۹، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.


۱۴.۲ - مجموعه غیاثی


کتاب دیگر سیفیمجموعه غیاثی است در علم اخلاق، که آن را به نام غیاث الدین کرت موشّح ساخته است.
[۴۳] معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳ـ۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



(۱) معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
(۲) عبداللّه بن لطف اللّه حافظ ابرو، ذیل جامع التّواریخ رشیدی، چاپ خان‌بابا بیانی، تهران ۱۳۱۷ش.
(۳) عبداللّه بن لطف اللّه حافظ ابرو، مجمع التواریخ السلطانیة، نسخه خطی کتابخانه ملک، ش ۴۱۶۳.
(۴) سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.

 
۱. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۰، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۴۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۳. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۶۱، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۴. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۶ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۵. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۶. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۷۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۷. ↑ سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۷۸۰، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش
۸. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۸۳، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۹. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۰. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۸۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۱. ↑ عبداللّه بن لطف اللّه حافظ ابرو، مجمع التواریخ السلطانیة، گ ۱۹۷ ر ـ ۲۱۶ پ، نسخه خطی کتابخانه ملک، ش ۴۱۶۳.
۱۲. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۵۲۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۳. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۴. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۵۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۵. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۲۲۸ـ ۲۲۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۶. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۲۲۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۷. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۴ـ۴۵، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۸. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۰، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۱۹. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۰. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۸۵، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۱. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۶۱، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۲. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۳. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۴. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۵. ↑ سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۲۵ـ۲۶، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.
۲۶. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۱۴۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۷. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۹۱ـ۳۹۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۸. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۴۸ـ۴۴۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۲۹. ↑ سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۷۳، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش .
۳۰. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷۰، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۳۱. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۵۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۳۲. ↑ سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۱۰۱، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.
۳۳. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳۰۴، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۳۴. ↑ سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۶۳، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش
۳۵. ↑ سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراه، ص۹۵، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.
۳۶. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۹۵، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۳۷. ↑ عبداللّه بن لطف اللّه حافظ ابرو، ذیل جامع التّواریخ رشیدی، ج۱، ص۱۸ـ ۳۹، چاپ خان‌بابا بیانی، تهران ۱۳۱۷ش.
۳۸. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۴۶۱ـ ۵۴۲، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۳۹. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۲۲۸ـ۲۲۹، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۴۰. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۲، ص۵۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۴۱. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.
۴۲. ↑ سیف بن محمد سیفی هروی، تاریخ نامة هراة، ص۵۳۹، چاپ محمدزبیر صدیقی، کلکته ۱۳۶۲/۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۵۲ش.
۴۳. ↑ معین الدین محمد اسفزاری، روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات، ج۱، ص۳ـ۶، چاپ محمدکاظم امام، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۳۹ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « تاریخ نامه هرات »، شماره۳۱۴۰.    



جعبه ابزار