• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه (دانشنامه‌حج)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


«تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره» کتاب تاریخی، نوشته اصغر قائدان با موضوع آثار اسلامی مکه و مدینه برای آشنایی حج‌گزاران و زائران حرمین شریفین است.
نویسنده با استفاده از منابع کهن وضعیت امروزی را با گذشته مقایسه نموده و به معرفی پیشینه اماکن مقدسی مانند مسجد الحرام، منا، غدیر خم، خانه پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، خانه علی (علیه‌السلام)، به همراه تصاویر آنها پرداخته است.


نگارنده «تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره» از پژوهشگران حوزه تاریخ اسلام است و آثاری در قالب کتاب و مقاله در این حوزه پدید آورده است. از آثار دیگر او است: تاریخ و اماکن زیارتی و سیاحتی سوریه (قم، نشر مشعر، ۱۳۸۳ش.) و تاریخ عتبات عالیات. (قم، نشر مشعر، ۱۳۸۳ش.)
کتاب با هدف شناساندن پیشینه مکان‌های مقدس مکه و مدینه و چگونگی تخریب آن‌ها در دهه‌های اخیر
[۱] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۸.
و نیز آشنایی حج‌گزاران و زائران حرمین شریفین با این مکان‌های مقدس
[۲] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶.
نگاشته شده است.

نویسنده از منابع کهن
[۳] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۲۳-۳۳۴.
چون اخبار مکه ازرقی، اخبار مکه فاکهی، شفاء الغرام فاسی، و آثار معاصر سود برده است و در موارد‌ اندک به منابع غیر مرتبط با موضوع نیز استناد کرده است.
[۴] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۹.


کتاب، آگاهی‌های مربوط به تغییرات و تحولات طبیعی و غیر طبیعی دهه‌های اخیر مکه و مدینه را در بر دارد و با ارقام تازه همراه است. اشتمال بر مسائل و موضوعات پرشمار تاریخی و جغرافیایی و فقهی
[۵] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۷۳-۷۹.
و کلامی
[۶] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۵۸-۵۹.
و اجتماعی
[۷] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۶-۳۷.
و داشتن نقشه‌ها
[۸] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۸.
[۹] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۴۴.
[۱۰] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۰۰.
و تصاویر
[۱۱] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۵۸-۳۵۹.
و شرح و مقایسه وضع کنونی مکان‌ها و آثار با گذشته آن‌ها
[۱۲] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۹۳-۱۹۵.
از ویژگی‌های این کتاب است.
کتاب دو مقدمه، یک زمینه و دو بخش بنیادین دارد. نویسنده پس از مقدمه، ذیل عنوان «زمینه» از حدود و موقعیّت طبیعی و جغرافیایی، آب و هوا، تولیدات کشاورزی و صنعتی، فرودگاه‌ها، و بنادر مهم عربستان سخن گفته است.
[۱۳] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۱-۳۸.


۳.۱ - موضوعات بخش اول

بخش اول در نُه فصل بدین شرح به مکه مکرمه اختصاص یافته است: ۱. موضوعاتی مانند موقعیّت جغرافیایی، نام‌های مشهور و تاریخی و فضیلت‌های مکه و مسجد الحرام.
[۱۴] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۹-۴۹.
۲. پیشینه، بازسازی‌ها و گسترش‌های مسجدالحرام.
[۱۵] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۵۱-۹۰.
۳. جغرافیای تاریخی سرزمین مکه.
[۱۶] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۹۱-۱۰۰.
۴. مساجد تاریخی مکه.
[۱۷] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۰۱-۱۱۰.
۵. گورستان تاریخی و کهن ابوطالب و فضیلت‌هایش و چند تن از مشاهیر مدفون در آن و مزار شهدای فَخ.
[۱۸] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۱۱-۱۲۰.
۶. وصف خانه‌ها و مساجد تاریخی مکه، تخریب شده در دوران سعودی.
[۱۹] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۲۱-۱۲۹.
۷. میقات‌های حج، حرم و مساجد آغازین منطقه حرم.
[۲۰] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۳۱-۱۴۴.
۸. موضوعاتی مانند مشعر الحرام، مُزْدَلَفَه، وادی مُحَسّر، سرزمین مِنا و جَمَرات.
[۲۱] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶۱-۱۶۷.
۹. مکان‌های تاریخی میان مکه و مدینه، مانند مزار شهدای بدر، غدیر خم، مسجد غدیر خم و زیارتگاه اَبواء (مرقد حضرت آمنه بنت وهب).
[۲۲] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶۱-۱۶۷.


۳.۲ - موضوعات بخش دوم

بخش دوم با عنوان «تاریخ و آثار اسلامی مدینه منوّره» در هفت فصل بدین شرح سامان یافته است: ۱. موقعیّت جغرافیایی و پیشینه مدینه، ورود یهودیان از شامات و مهاجرت اوس و خزرج از یمن به مدینه، نام‌ها و فضیلت‌های مدینه و هجرت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)
[۲۳] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶۸-۱۸۴.
۲. مطالبی درباره مسجد النبی و آثار تاریخی مربوط به آن، از جمله ستون‌ها، ایوان صُفّه، محراب‌ها، خانه و مرقد مُطهّر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، خانه امیر مؤمنان (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) همراه با مباحث تاریخی آن‌ها و گسترش‌های گوناگون در گذر زمان.
[۲۴] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۸۵-۲۳۰.
۳. خانه‌ها و مسجدهای ویران شده در دوران سعودی، مکان سقیفه و مسجد بنی‌ساعده.
[۲۵] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۳۱-۲۴۵.
۴. شرح دیگر مساجد تاریخی مدینه، منطقه نبرد اُحُد و احزاب، غزوه بنی‌قُرَیْظَه و بنی‌نضیر و مساجد آن.
[۲۶] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۴۷-۲۷۶.
۵. شرح زیارتگاه‌های مدینه، قبرستان بقیع، بارگاه امامان و زیارتگاه شهدای اُحُد و آرامگاه‌ها و مقابر ویران شده در دوران سعودی.
[۲۷] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۷۷-۳۰۳.
۶. معرفی کوه‌ها، وادی‌ها، حصار و دروازه‌های مدینه.
[۲۸] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۰۵-۳۱۴.
۷. مساجد و مناطق تاریخی پیرامون مدینه و منطقه فدک و خیبر و زیارتگاه ینبوع. ت
[۲۹] اریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۱۵-۳۲۲.

نویسنده در پایان، نقشه استان‌های عربستان را همراه ۹۷ عکس رنگی از مکان‌هایی مهم چون اُحُد، مسجد شجره، قلعه خیبر، فدک و بیابان رَبذه آورده است. این تصاویر به لحاظ چگونگی و کمیت بر تصاویر کتاب‌های معاصر برتری چشمگیر دارد.

چاپ‌ها: کتاب به سال ۱۳۷۲ش. در نشر مشعر منتشر شده و به سال ۱۳۸۶ش. ویراستی دیگر از آن با تجدیدنظر و افزایش چاپ گشته است.
[۳۰] تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۹-۲۰.
شیخ ابراهیم خزرجی در سال ۱۹۹۹م. ترجمه عربی کتاب را با عنوان «تاریخ و آثار مکة و المدینه» در انتشارات دار النبلاء بیروت به چاپ سپرده است.

۱. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۸.
۲. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶.
۳. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۲۳-۳۳۴.
۴. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۹.
۵. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۷۳-۷۹.
۶. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۵۸-۵۹.
۷. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۶-۳۷.
۸. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۸.
۹. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۴۴.
۱۰. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۰۰.
۱۱. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۵۸-۳۵۹.
۱۲. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۹۳-۱۹۵.
۱۳. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۱-۳۸.
۱۴. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۹-۴۹.
۱۵. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۵۱-۹۰.
۱۶. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۹۱-۱۰۰.
۱۷. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۰۱-۱۱۰.
۱۸. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۱۱-۱۲۰.
۱۹. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۲۱-۱۲۹.
۲۰. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۳۱-۱۴۴.
۲۱. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶۱-۱۶۷.
۲۲. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶۱-۱۶۷.
۲۳. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۶۸-۱۸۴.
۲۴. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۸۵-۲۳۰.
۲۵. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۳۱-۲۴۵.
۲۶. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۴۷-۲۷۶.
۲۷. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۲۷۷-۳۰۳.
۲۸. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۰۵-۳۱۴.
۲۹. ↑ اریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۳۱۵-۳۲۲.
۳۰. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، قائدان، اصغر، ص۱۹-۲۰.


دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱۱/۶.    


رده‌های این صفحه : تاریخ مدینه | تاریخ مکه | کتاب‌های مرتبط با زیارت | کتاب‌های مرتبط با مدینه | کتاب‌های مرتبط با مکه
جعبه ابزار