تحیز (اصطلاحات نظامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تحیز، در
اصطلاح فقه نظامی، متحیز به آن
جنگجویی اطلاق می‌شود که از یکه تاختن صرف نظر کرده و خود را به طرف عده‌ای از هم‌رزمان خود بکشاند تا به اتفاق آنها بجنگند. طبق آیات و
روایات، متحیز مشمول
غضب الهی است.
تَحَیُزْ (در اصل «تحیوز» بوده است که به دلیل قلب «و» بر «ی» و
ادغام آن دو تحیز حاصل شده است.) و تَحَوُّزْ: (بر وزن تَفَعُّلْ) در لغت به معنی دست کشیدن از چیزی و ترک کردن آن، گرفتن مکان، برخود پیچیدن، خم شدن، برگشتن و تغییر حالت دادن آمده است
اسم فاعل آن مُتَحیز (بر وزن مُتَفَعِّلْ) می‌باشد.
در اصطلاح متحیز به آن جنگجویی اطلاق می‌شود که از یکه تاختن صرف نظر کرده و خود را به طرف عده‌ای از هم‌رزمان خود بکشاند تا به اتفاق آنها بجنگند.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید:
«یا ایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذا لَقَیْتُمُ الَّذینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْادْبارَ وَ مَنْ یُوَلَّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبَرَهُ الّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ اوْ مُتَحَیِّزاً الی فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَاْویهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید، چون با
کافران در
جبهه نبرد رو به رو شدید، روی از ایشان برنتابید و هرکس در آن روز پشت به
دشمن کند، جز آن کس که به جهت مصالح نبرد از جانبی به جانب دیگر رود یا خود را به سوی عده‌ای از هم‌رزمانش بکشاند، مشمول غضب خدا] شده جای او
جهنم است و بد سرانجامی است.»
در روایتی از قول
امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) چنین آمده است:
«دَخَلَ عَمْرُو بنُ عُبَیْدٍ عَلی ابی عَبْدِاللَّهِ عَلَیْهِ‌السَّلام فَلَمَّا سَلَّمَ وَجَلَسَ تَلی هذِهِ الْایَةَ: الَّذینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ وَالْفَواحِشَ ثُّمَ امْسَکَ فَقالَ لَهُ ابُو عَبْدِاللَّهِ عَلَیهِ‌السَّلام:
ما اسْکَتُکَ؟ قالَ احِبُّ انْ اعرِفَ الْکَبائِرَ مِنَ کِتابِ‌اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: فَقالَ: نَعَمْ یاعَمُرُو وَ اکْبَرُ الْکَبائِرِ الْاشْراکَ بِاللَّهِ... وَالْفِرارُ مِنَ الزَّحَفِ لِانَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقوُلُ: مَنْ یُوَلِّهِمْ یُومَئِذٍ دُبُرَهُ الاّ مُتَحَرِّفاً لِقِتالِ اوْ مُتَحَیِّزاً الی فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ...؛
عمرو بن عبید نزد
امام صادق (علیه‌السّلام) آمد. چون سلام کرد و نشست این آیه را خواند کسانی که از
گناهان کبیره و زشتی‌ها دوری کنند، سپس از سخن باز ایستاد. امام صادق (علیه‌السّلام) به او فرمود: چرا
سکوت کردی؟ گفت: دوست دارم گناهان کبیره را از کتاب خدای عزوجل بدانم فرمود: آری، ای عمرو. بزرگترین گناه کبیره
شرک به خداست... و فرار از
جهاد، زیرا خدای عزوجل می‌فرماید: هر که در آن روز به دشمن پشت کند، جز کسی که برای جنگیدن منحرف شود یا به سوی گروهی دیگر جای گیرد، به غضب خدا برگشته و جایش جهنم است که بد سرانجامی است.»
همچنین از
امام باقر و امام صادق (علیهماالسّلام) در ذیل آیه مذکور چنین نقل شده است:
«اخْبَرَ انَّ مَنْ وَلیَّ دُبَرَهُ عَلی غَیْرِ وَجْهِ‌الْتَحَرُّفِ لِلْقِتالِ وَ الْتَحَیُّزِ الَی الْفِئَةِ انَّهُ رَجَعَ بِسَخَطِهِ تَعالی؛
خداوند در قرآن کریم خبر داده است که اگر کسی (در میدان جنگ) پشت به دشمن کند، به خشم خدای تعالی رجوع کرده است، مگر به منظور به کار بردن
حیله جنگی باشد یا بخواهد به گروه خود ملحق شده و به اتفاق آنها بجنگند.»
جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۳۴.
