• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تسلیم (سلام کردن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تحیت گفتن با صیغه سلام و نیز سلام نماز را سلام گویند. از سلام به معناى نخست در باب صلات سخن گفته‏اند.

فهرست مندرجات

۱ - اهمیت سلام
۲ - حکم سلام
۳ - ابتدا به سلام نمازگزار
۴ - سلام کردن به نمازگزار
۵ - سلام کردن به کافر
۶ - سلام کردن زن به مرد نامحرم و عکس آن
۷ - مستحب کفایی بودن سلام کردن
۸ - صیغه سلام
۹ - پاسخ سلام
       ۹.۱ - وجوب فوری جواب سلام
       ۹.۲ - صدای جواب دهنده سلام
       ۹.۳ - پاسخ سلام کودک ممیز
       ۹.۴ - پاسخ سلام کافر
       ۹.۵ - پاسخ سلام زن و مرد نامحرم
       ۹.۶ - پاسخ سلام کتبی
       ۹.۷ - پاسخ سلام با واسطه
       ۹.۸ - پاسخ سلام غلط
۱۰ - چگونگى پاسخ
       ۱۰.۱ - جواب سلام کافر
       ۱۰.۲ - جواب سلام در نماز
              ۱۰.۲.۱ - نیکوتر جواب دادن نمازگزار
              ۱۰.۲.۲ - جواب در صورت پاسخ یک نفر
              ۱۰.۲.۳ - نماز در صورت پاسخ ندادن سلام
۱۱ - سلام بر خود و اهل مجلس
۱۲ - آداب سلام
       ۱۲.۱ - پاسخ نیکوتر به سلام
       ۱۲.۲ - استحباب آغاز کردن سلام بر اینان
       ۱۲.۳ - نوع رفتار با مسافر و غیر مسافر هنگام سلام
۱۳ - پانویس
۱۴ - منبع



در قرآن کریم از سلام به عنوان تحیت بهشتیان نام برده
و بدان امر شده است.
چنان که در روایات، از سنتهای رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و از مستحبات مؤکد شمرده شده است. ابتدا به سلام و مقدم داشتن آن بر هر سخنى، سلام کردن به کودکان و افشای سلام؛ یعنى سلام کردن به هر کس که انسان با او برخورد مى‏کند، مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است.



پیشی گرفتن در سلام به مسلمانان، مستحب مؤکد و ترک آن مکروه است،



مگر نمازگزار که ابتدا به سلام براى او جایز نیست.



برخى، سلام کردن به نمازگزار را مکروه دانسته‏اند.
در مقابل، برخى تفاوتى میان نمازگزار و غیر نمازگزار نگذاشته، سلام کردن را مطلقا، حتى به نمازگزار، مستحب دانسته‏اند؛
بلکه عدم کراهت سلام کردن به نمازگزار به مشهور نسبت داده شده است.



به تصریح برخى، سلام کردن به کافر جز هنگام ضرورت جایز نیست.



سلام کردن زن به مرد نامحرم و عکس آن، در صورتى که بیم فتنه و افتادن در گناه نباشد جایز است.
قول به حرمت سلام کردن زن به مرد نامحرم به مفهوم کلمات بسیارى از فقها نسبت داده شده است.
البته برخى به کراهت سلام کردن مرد بر زن جوان نامحرم تصریح کرده‏اند.



سلام کردن، مستحب کفایی است و در جایى که جمعى وارد بر کسى مى‏شوند با سلام کردن یکى از آنان، استحباب آن از دیگران ساقط مى‏گردد؛
لیکن برخى در فرض یاد شده قائل به بقاى اصل استحباب براى دیگران شده و گفته‏اند: تنها مؤکد بودن آن برداشته مى‏شود.



معروف میان فقها تحقق ابتدا به سلام با هر یک از چهار صیغه: «سلام علیک، السلام علیک، سلام علیکم و السلام علیکم» است؛
لیکن در اینکه سلام تنها با چهار ترکیب یاد شده (با تقدم کلمه سلام بر ظرف) تحقق مى‏یابد یا نه، اختلاف است. برخى، تنها چهار ترکیب بالا را تحقق بخش سلام دانسته و سلام کردن به دیگر ترکیبها همچون «علیک و علیکم السلام» (با تقدم ظرف بر سلام) را صحیح ندانسته‏اند؛ در نتیجه جواب آن واجب نخواهد بود.
برخى دیگر صیغه‏هاى سلام را «سلام علیک، سلام علیکم، السّلام علیکم، و علیکم السلام» دانسته‏اند.
در مقابل، برخى گفته‏اند: سلام کردن به آنچه عنوان تحیت و سلام بر آن صادق است، تحقق مى‏یابد؛ خواه با ترکیب «سلام علیکم» باشد یا «علیکم السّلام» و یا «سلام» به تنهایى؛ در نتیجه با هر صیغه‏اى ادا شود، پاسخ آن واجب خواهد بود.



سلام کردن مستحب، بلکه افضل از پاسخ آن است، لیکن پاسخ آن حتى بر نمازگزار واجب است.
[۲۵] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۳.

البته وجوب آن کفایی است و با پاسخ دادن فردى از میان جمع، از دیگران ساقط مى‏شود.

۹.۱ - وجوب فوری جواب سلام


پاسخ سلام واجب فوری است؛
[۲۸] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۹.

بدین معنا که سلام شونده باید در پاسخ دادن‏ شتاب کند؛ در حدّى که عرف او را تارک آن نداند. بنابر این، پاسخگویى پس از اتمام کلمه یا کلام در صورتى که سلام در اثناى آن صورت گرفته باشد، ضررى به فورى بودن نمى‏رساند.
[۳۰] ذخیرة المعاد، ص۳۶۷.


۹.۲ - صدای جواب دهنده سلام


بنابر قول مشهور، پاسخ سلام باید به گونه‏اى باشد که سلام کننده آن را بشنود؛
[۳۲] ذخیرة المعاد، ص۳۶۶.

لیکن برخى در وجوب آن تردید کرده‏اند؛
بلکه بعضى در حال نماز، پاسخ آهسته را نیز جایز دانسته‏اند.

۹.۳ - پاسخ سلام کودک ممیز


پاسخ سلام کودک ممیز نیز واجب است؛ لیکن در صورتى که سلام بر جمع باشد، در جواز اکتفا به پاسخ وى، اختلاف است.
برخى، پاسخ دادن به سلام کودک ممیز را واجب ندانسته‏اند.
[۳۹] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۷-۹۶۸.


۹.۴ - پاسخ سلام کافر


در اینکه پاسخ سلام کافر واجب است یا نه اختلاف است.
[۴۰] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۲-۹۷۳.


۹.۵ - پاسخ سلام زن و مرد نامحرم


بنابر قول به حرمت سلام کردن زن بر مرد نامحرم و عکس آن، آیا در صورت سلام کردن، پاسخ آن واجب است یا نه مسئله اختلافى است.
[۴۲] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۲.


۹.۶ - پاسخ سلام کتبی


پاسخ به سلام کتبی (نامه) واجب نیست؛ هرچند مستحب است؛
لیکن بنابر قول به وجوب جواب نامه، پاسخگویى به سلام مندرج در آن نیز واجب خواهد بود.

۹.۷ - پاسخ سلام با واسطه


پاسخگویى به سلام با واسطه واجب نیست؛ هرچند استحباب دارد و مستحب است پاسخ دهنده خطاب به واسطه بگوید: «علیک و علیه السّلام».
برخى، در این فرض نیز رد سلام را واجب دانسته‏اند.

۹.۸ - پاسخ سلام غلط


پاسخ دادن به سلام غلط نیز واجب است، مگر آنکه غلط به حدّى فاحش باشد که عنوان سلام و تحیت بر آن صدق نکند.



پاسخ به سلام در غیر حال نماز با لفظ «علیکم» یا «علیک السّلام» تحقق مى‏یابد؛ لیکن در اینکه منحصر به کیفیت یاد شده است یا به دیگر صیغه‏ها نیز، همچون «سلام علیکم» محقق مى‏شود، اختلاف است.
[۵۳] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۳-۹۷۴.


۱۰.۱ - جواب سلام کافر


بنابر قول مشهور، در جواب سلام کافر «علیک» گفته مى‏شود؛
لیکن در وجوب اکتفا به آن و عدم ضمیمه «سلام» یا جواز پاسخ به غیر آن، اختلاف است.
[۵۷] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۳.
[۵۸] مستمسک العروة ج۶، ص۵۶۹-۵۷۰.


۱۰.۲ - جواب سلام در نماز


در پاسخ سلام در حال نماز بنابر قول مشهور، مماثلت آن با سلام شرط است. بنابر این، اگر کسى با صیغه «سلام علیکم» بر نمازگزار سلام کند، بر او واجب است در پاسخ «سلام علیکم» بگوید و پاسخ دادن به صیغه دیگر جایز نیست.
برخى، مماثلت را واجب ندانسته و گفتن «علیکم السّلام» در پاسخ «سلام علیکم» را در حال نماز نیز جایز دانسته‏اند.
چنانچه کسى با صیغه «علیکم السّلام» به نمازگزار سلام کند، آیا پاسخگویى به آن بر او جایز است و در صورت جواز آیا باید جواب همانند سلام باشد یا با صیغه «سلام علیکم»؟ مسئله اختلافی است.
[۶۳] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۳-۹۶۴.
[۶۴] مستمسک العروة ج۶، ص۵۵۷-۵۵۸.
[۶۵] مستند العروة (الصلاة) ج۴، ص۴۸۷-۴۸۹.
[۶۶] مهذب الأحکام ج۷، ص۱۸۹-۱۹۰.


۱۰.۲.۱ - نیکوتر جواب دادن نمازگزار


آیا نماز گزار مى‏تواند جواب سلام را نیکوتر از سلام بدهد، مانند آنکه در پاسخ «سلام علیکم» بگوید «سلام علیکم و رحمة اللَّه»؟ اختلاف است.
[۶۷] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۴.


۱۰.۲.۲ - جواب در صورت پاسخ یک نفر


هرگاه یکى از نمازگزاران سلام را پاسخ دهد، آیا پاسخگویى بر دیگران نیز جایز بلکه مستحب است، یا نه؟ مسئله اختلافى است.
[۶۹] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۶-۹۶۷.


۱۰.۲.۳ - نماز در صورت پاسخ ندادن سلام


هرگاه نماز گزار پاسخ سلام را ندهد و نماز را ادامه دهد، آیا نمازش باطل مى‏گردد؟ مسئله اختلافى است.
[۷۱] مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۹-۹۷۱.




مستحب است انسان وقتى وارد خانه‌ای مى‏شود که کسى در آن نیست، برخود این گونه سلام کند: «السّلامُ عَلَینا مِنْ عِنْدِ رَبّنا»
همچنین سلام کردن به حاضران در مجلس هنگام برخاستن از آن و خدا حافظی از آنان مستحب است؛
لیکن در استحباب یا وجوب پاسخ به آن اختلاف است.
[۷۵] بحار الأنوار ج۸۴، ص۲۷۶.





۱۲.۱ - پاسخ نیکوتر به سلام


پاسخ دادن سلام به نیکوتر از آن در غیر نماز، مستحب و مورد تأکید قرآن کریم است.
نیکویى با گفتن «علیکم السّلام و رحمة اللَّه و برکاته» در پاسخ «سلام علیکم» تحقق مى‏یابد.

۱۲.۲ - استحباب آغاز کردن سلام بر اینان


سواره به پیاده؛ ایستاده به نشسته؛ جمع اندک به جمع انبوه و کوچک‌تر به بزرگ‌تر.

۱۲.۳ - نوع رفتار با مسافر و غیر مسافر هنگام سلام


چنان که هنگام سلام کردن فشردن دست غیر مسافر و در آغوش گرفتن مسافر مستحب است.


 
۱. یونس/سوره۱۰، آیه۱۰.    
۲. نور/سوره۲۴، آیه۶۱.    
۳. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۵۵-۶۳.    
۴. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۵۷.    
۵. العروة الوثقی‌ ج۳، ص۱۵.    
۶. مستند الشیعة ج۷، ص۶۶-۶۷.    
۷. العروة الوثقی‌ ج۳، ص۲۴.    
۸. الحدائق الناضرة ج۹، ص۸۹-۹۰.    
۹. مجمع الفائدة ج۳، ص۱۲۲.    
۱۰. الحدائق الناضرة ج۹، ص۸۴-۸۵.    
۱۱. مستند الشیعة ج۷، ص۷۴.    
۱۲. الحدائق الناضرة ج۹، ص۸۳.    
۱۳. مستند الشیعة ج۷، ص۷۳.    
۱۴. العروة الوثقی‌ ج۳، ص۲۵.    
۱۵. مجمع الفائدة ج۳، ص۱۲۰.    
۱۶. غنائم الأیام ج۳، ص۲۳۷.    
۱۷. تذکرة الفقهاء ج۹، ص۲۰.    
۱۸. الحدائق الناضرة ج۹، ص۷۵.    
۱۹. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۶.    
۲۰. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۳.    
۲۱. الحدائق الناضرة ج۹، ص۷۲.    
۲۲. کتاب السرائر ج۱، ص۲۳۶.    
۲۳. مختلف الشیعة ج۲، ص۲۰۴.    
۲۴. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۴.    
۲۵. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۳.
۲۶. مستند الشیعة ج۷، ص۶۷.    
۲۷. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۶.    
۲۸. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۹.
۲۹. جواهرالکلام ج۱۱، ص۱۱۱.    
۳۰. ذخیرة المعاد، ص۳۶۷.
۳۱. الحدائق الناضرة ج۹، ص۸۱.    
۳۲. ذخیرة المعاد، ص۳۶۶.
۳۳. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۸.    
۳۴. مجمع الفائدة ج۳، ص۱۱۹-۱۲۰.    
۳۵. المعتبر ج۲، ص۲۶۴.    
۳۶. الحدائق الناضرة ج۹، ص۷۵-۷۶.    
۳۷. مستند الشیعة ج۷، ص۷۱.    
۳۸. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۷.    
۳۹. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۷-۹۶۸.
۴۰. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۲-۹۷۳.
۴۱. مستند الشیعة ج۷، ص۷۴.    
۴۲. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۲.
۴۳. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۱۷-۱۱۸.    
۴۴. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۱۰-۱۱۱.    
۴۵. الحدائق الناضرة ج۹، ص۸۲.    
۴۶. مستند الشیعة ج۷، ص۷۳.    
۴۷. الحدائق الناضرة ج۹، ص۸۲.    
۴۸. مستند الشیعة ج۷، ص۷۳.    
۴۹. مستند الشیعة ج۷، ص۶۹.    
۵۰. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۷.    
۵۱. العروة الوثقی‌ ج۳، ص۱۹.    
۵۲. الحدائق الناضرة ج۹، ص۷۰-۷۱.    
۵۳. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۳-۹۷۴.
۵۴. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۱۴-۱۱۵.    
۵۵. مستند الشیعة ج۷، ص۷۴.    
۵۶. مستند الشیعة ج۷، ص۷۴.    
۵۷. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۷۳.
۵۸. مستمسک العروة ج۶، ص۵۶۹-۵۷۰.
۵۹. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۱.    
۶۰. کتاب السرائر ج۱، ص۲۳۶.    
۶۱. مختلف الشیعة ج۲، ص۲۰۳.    
۶۲. مستند الشیعة ج۷، ص۶۸.    
۶۳. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۳-۹۶۴.
۶۴. مستمسک العروة ج۶، ص۵۵۷-۵۵۸.
۶۵. مستند العروة (الصلاة) ج۴، ص۴۸۷-۴۸۹.
۶۶. مهذب الأحکام ج۷، ص۱۸۹-۱۹۰.
۶۷. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۴.
۶۸. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۳.    
۶۹. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۶-۹۶۷.
۷۰. جواهر الکلام ج۱۱، ص۱۰۸.    
۷۱. مفتاح الکرامة ج۴، ص۹۶۹-۹۷۱.
۷۲. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۸۰-۸۱.    
۷۳. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۸۳.    
۷۴. تذکرة الفقهاء ج۹، ص۲۳.    
۷۵. بحار الأنوار ج۸۴، ص۲۷۶.
۷۶. غنائم الأیام ج۳، ص۲۳۶.    
۷۷. صراط النجاة ج۳، ص۲۹۱.    
۷۸. نساء/سوره۴، آیه۸۶.    
۷۹. تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۸۷.    
۸۰. العروة الوثقی‌ ج۳، ص۲۶.    
۸۱. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۷۳.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۱۴-۵۱۸.    




جعبه ابزار