تقوا و عیبجویی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تقوا سبب منع
انسان متقی از
عیب جویی دیگران می‌شود.
اجتناب از
عیب جویی هم کیشان، از آثار تقواپیشگی
مؤمنان است:
یـایها الذین ءامنوا... ولا تلمزوا انفسکم... • ... واتقوا الله...
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! ... و یکدیگر را مورد
طعن و عیبجویی قرار ندهید•تقوای الهی پیشه کنید... .
و لا تلمزوا انفسکم، کلمه لمز که
مصدر تلمزوا است به طوری که گفته‌اند: به معنای این است که شخصی را به عیبش آگاه سازی. و اگر کلمه مزبور را مقید به قید انفسکم، خود را نموده، برای اشاره به این است که
مسلمانان در یک مجتمع زندگی می‌کنند، و در
حقیقت همه از هم‌اند، و فاش کردن
عیب یک نفر در
حقیقت فاش کردن عیب خود است. پس باید از لمز دیگران به طور جدی احتراز جست (همان طور که از لمز خودت احتراز داری، و هرگز عیب خودت را نمی‌گویی) و همانطور که حاضر نیستی دیگران عیب تو را بگویند. پس کلمه انفسکم، با همه کوتاهی‌اش
حکمت نهی را بیان می‌کند.
در دومین مرحله می‌فرماید: و یکدیگر را مورد
طعن و
عیب جویی قرار ندهید (و لا تلمزوا انفسکم). لا تلمزوا، از ماده لمز بر وزن (
طنز) به معنی عیبجویی و
طعنه زدن است، و بعضی فرق میان همز و لمز را چنین گفته‌اند که لمز شمردن عیوب افراد است در حضور آنها، و همز ذکر عیوب در غیاب آنها است، و نیز گفته‌اند که لمز عیبجویی با
چشم و اشاره است، در حالی که همز عیبجویی با
زبان است. جالب اینکه
قرآن در این
آیه با تعبیر انفسکم به
وحدت و یکپارچگی
مؤمنان اشاره کرده و اعلام می‌دارد که همه مؤمنان به منزله نفس واحدی هستند و اگر از دیگری عیبجویی کنید در واقع از خودتان عیبجویی کرده‌اید!.
از آنجا که ممکن است افرادی آلوده به بعضی از این
گناهان سه گانه باشند و با شنیدن این آیات متنبه شوند، و در صدد جبران بر آیند در پایان آیه
راه را به روی آنها گشوده، می‌فرماید: تقوای الهی، پیشه کنید و از خدا بترسید که خداوند
توبه پذیر و مهربان است (و اتقوا الله ان الله تواب رحیم). نخست باید
روح تقوا و
خدا ترسی زنده شود، و به دنبال آن توبه از
گناه صورت گیرد، تا لطف و
رحمت الهی شامل حال آنها شود.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اجتناب از عیبجویی».
