• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ثَنِیه کَداء

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ثَنِیه کَداء: محل ورود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مکه است.


ثنیه کَداء گردنه‌ای است که در منطقه مَعلات مکه و در مسیر قبرستان معلات (ابوطالب) میان دو کوه قُعَیقَعان و حَجون قرار دارد.
[۱] فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۰۳، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
[۲] جمعی از نویسندگان، میقات الحج، ش۷، ص۲۲۸، «مختصر معجم معالم مکة التاریخیه»، تهران، سازمان حج و زیارت.
ورود به مکه از این گردنه، به پیروی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) (← ادامه مقاله) مستحب دانسته شده است.
[۳] مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
[۴] عاملی نبطی جزینی (شهید اول)، شمس الدین محمد بن مکی، الدروس، ج۱، ص۳۹۲، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
[۵] رافعی، عبدالکریم بن محمد، فتح العزیز، ج۷، ص۲۶۸-۲۶۹، دار الفکر.


این گردنه را با نام‌های متفاوت چون ثنیة المدنیین، مقبره،عُلیا، عَقَبه و معلات خوانده‌اند.
[۶] فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۸-۱۷۹، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.


گذر از این گردنه دشوار بوده است و گاه برای رفع این مشکل کارهایی انجام داده‌اند. معاویة بن ابی‌سفیان (حک: ۴۱-۶۰ق.) یا عبدالله بن زبیر (حک: ۶۴-۷۳ق.) نخستین کسانی بودند که به هموار کردن آن پرداختند.
[۷] فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۹، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
[۸] ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه، ج۲، ص۲۸۶، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
عبدالملک بن مروان (حک: ۶۵-۸۵ق.) نیز در این زمینه کوشید. به دستور مهدی عباسی (حک: ۱۵۸-۱۶۹ق.) در برخی جاهای این گردنه پله‌هایی ساختند و طناب‌هایی نهادند و کناره‌های مسیر را نیز دیوارکشی کردند. در سال ۸۱۱ق. یکی از ساکنان مکه قسمتی از راه را که عبور از آن مشکل بود، هموار کرد. در نیمه دوم سال ۸۱۷ق. فردی دیگر راهی تنگ و باریک غیر از مسیر معمول گشود که بعدها توسعه یافت. ناهمواری‌های راه را نیز هموار کردند و میان دو راه، حائلی سنگی قرار دادند.
[۹] فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۳۰۹، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
[۱۰] کردی، محمد طاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۴۰۶، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
در سال ۸۳۷ق. سودون محمدی، مسؤول بازسازی‌های مسجدالحرام از سوی سلطان جَقمَق مملوکی (حک: ۸۴۲-۸۵۷ق.) ، با ادغام دو راه قدیم و جدید، مسیر را توسعه داد.
[۱۱] فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۳۰۹، «پاورقی»، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.

امروزه این ثنیه که با نام ریع الحجون شناخته می‌شود،
[۱۲] شراب، محمد محمد حسن، المعالم الاثیره، ص۲۳۱، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
وسعت یافته و دو راه سه بانده، یکی برای بالا رفتن و دیگری برای پایین آمدن، در نظر گرفته شده و با پلی به خیابان منتهی به مسجدالحرام، متصل گشته است.
[۱۳] فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۸، «پاورقی»، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.


به روایتی، حضرت ابراهیم(علیه السلام) دعای مشهور (رَبَّنا اِنِّی اَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی...) پس از بر جای گذاشتن ساره و اسماعیل در مکه، بر بالای ثنیه کداء خواند.
[۱۴] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
[۱۵] عروسی حویزی، عبد علی بن جمعة، نور الثقلین، ج۲، ص۵۴۹، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.
[۱۶] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۷، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.


گزارش‌هایی در باره ورود پیامبر به مکه از این ثنیه در دست است.
[۱۷] افتخاری گلپایگانی، علی، الحج و العمره، ص۶۳، تهران، مشعر.
در فتح مکه به سال هشتم ق. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پس از تماشای درگیری میان بخشی از نیروهای مسلمان و دسته‌ای کوچک از مکیان از بالای این ثنیه، در پی نماز خواندن در کوه حجون از ثنیه پایین آمد و وارد مکه شد.
[۱۸] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۵، ص۴۴، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
[۱۹] ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۱، ص۵۰۲، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.

ایشان هنگام تقسیم نیروها به زبیر بن عوام دستور داد که از ثنیه کداء به مکه وارد شود و پرچم مسلمانان را بر روی کوه حجون نصب کند.
[۲۰] ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۱، ص۴۹۶، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.
در گزارشی دیگر آمده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سعد بن عباده دستور داد تا نزد گروهی در ثنیه کداء برود. سعد در آن جا اشعاری درباره رسیدن زمان انتقام از مکیان سرود. رسول خدا با شنیدن این جملات، حضرت علی (علیه‌السّلام) را مامور کرد که پرچم را از وی بگیرد.
[۲۱] حمیری، ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۰۶، بیروت، دار المعرفه.
[۲۲] طبری، ابن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۵۶، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
در حجة الوداع به سال دهم ق. نیز پیامبر از ثنیه کداء وارد مکه شد.
[۲۳] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات، ج۲، ص۱۰۶.
[۲۴] مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
[۲۵] کردی، محمد طاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۵۱، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.


آورده‌اند که در سال ۷۳ق. جنازه ابن زبیر به دستور حجاج در ثنیه کداء بر دار آویخته شد و پس از مدتی به درخواست ابن عمر، جنازه او را پایین آوردند و دفن کردند.
[۲۶] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۳۲، ۳۴۲، بیروت، مکتبة المعارف.


گردنه و ورودی دیگری در پایین مکه قرار دارد که به ثنیه کُدی معروف است.
[۲۷] فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۲۱۴، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
[۲۸] حازمی، محمد، الاماکن، ص۱۹۹-۲۰۰.


۱) اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (م،۸۸۵ق.) ، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق؛
۲) اخبار مکه: الازرقی (م،۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛
۳) اخبار مکه: الفاکهی (م،۲۷۹ق.) ، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛
۴) الاماکن او ما اتفق لفظه و افترق مسماه من الامکنه: محمد الحازمی (م،۵۸۴ق.) ؛
۵) بحار الانوار: المجلسی (م،۱۱۱۰ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛
۶) البدایة و النهایه: ابن کثیر (م،۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف؛
۷) بهجة النفوس و الاسرار: عبدالله المرجانی (م،۶۹۹ق.) ، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م؛
۸) التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق؛
۹) تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م،۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
۱۰) الحج و العمرة و معرفة الحرمین الشریفین: علی افتخاری گلپایگانی، تهران، مشعر؛
۱۱) الدروس الشرعیه: الشهید الاول (م،۷۸۶ق.) ، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق؛
۱۲) دلائل النبوه: البیهقی (م،۴۵۸ق.) ، به کوشش عبد المعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛
۱۳) السیرة النبویه: ابن هشام (م،۲۱۳/۲۱۸ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه؛
۱۴) شفاء الغرام: محمد الفاسی (م،۸۳۲ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق؛
۱۵) الطبقات الکبری: ابن سعد (م،۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛
۱۶) فتح العزیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م،۶۲۳ق.) ، دار الفکر؛
۱۷) مجمع البیان: الطبرسی (م،۵۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق؛
۱۸) المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق؛
۱۹) نور الثقلین: العروسی الحویزی (م،۱۱۱۲ق.) ، به کوشش رسولی محلاتی، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش؛
۲۰) میقات الحج (نصف سنویه): تهران، سازمان حج و زیارت.

۱. ↑ فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۰۳، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
۲. ↑ جمعی از نویسندگان، میقات الحج، ش۷، ص۲۲۸، «مختصر معجم معالم مکة التاریخیه»، تهران، سازمان حج و زیارت.
۳. ↑ مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
۴. ↑ عاملی نبطی جزینی (شهید اول)، شمس الدین محمد بن مکی، الدروس، ج۱، ص۳۹۲، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
۵. ↑ رافعی، عبدالکریم بن محمد، فتح العزیز، ج۷، ص۲۶۸-۲۶۹، دار الفکر.
۶. ↑ فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۸-۱۷۹، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
۷. ↑ فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۹، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
۸. ↑ ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه، ج۲، ص۲۸۶، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
۹. ↑ فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۳۰۹، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
۱۰. ↑ کردی، محمد طاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۴۰۶، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
۱۱. ↑ فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۳۰۹، «پاورقی»، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
۱۲. ↑ شراب، محمد محمد حسن، المعالم الاثیره، ص۲۳۱، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
۱۳. ↑ فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۸، «پاورقی»، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
۱۴. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
۱۵. ↑ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعة، نور الثقلین، ج۲، ص۵۴۹، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.
۱۶. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۷، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
۱۷. ↑ افتخاری گلپایگانی، علی، الحج و العمره، ص۶۳، تهران، مشعر.
۱۸. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۵، ص۴۴، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
۱۹. ↑ ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۱، ص۵۰۲، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.
۲۰. ↑ ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۱، ص۴۹۶، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.
۲۱. ↑ حمیری، ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۰۶، بیروت، دار المعرفه.
۲۲. ↑ طبری، ابن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۵۶، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
۲۳. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات، ج۲، ص۱۰۶.
۲۴. ↑ مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
۲۵. ↑ کردی، محمد طاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۵۱، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
۲۶. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۳۲، ۳۴۲، بیروت، مکتبة المعارف.
۲۷. ↑ فاکهی مکی، محمد بن اسحاق بن عباس، اخبار مکه، ج۴، ص۲۱۴، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
۲۸. ↑ حازمی، محمد، الاماکن، ص۱۹۹-۲۰۰.
جعبه ابزار