حاج ملاعلی تهرانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تهرانی، حاج ملاعلی،
فقیه و
محدّث و رجالی امامی
قرن سیزدهم است.
تهرانی در ۱۲۲۶ در
نجف به
دنیا آمد. پدرش، حاج
میرزا خلیل (متوفی ۱۲۸۰)، بزرگ خاندان خلیلی و از مشهورترین پزشکان روزگار خود بود.
تهرانی در
علوم دینی نیز تحصیل کرده بود و نزد علمایی چون
شیخ جعفر کاشف الغطا و
سید محمد مجاهد، بسیار احترام داشت.
حاج ملاعلی تهرانی
علم اصول را نزد
محمدحسین اصفهانی حائری (
صاحب فصول) و شریف العلماء مازندرانی و
میرزا جعفر تویسرکانی و سعیدالعلماء مازندرانی،
علم رجال را نزد محمدجعفر استرآبادی، و
ریاضیات را نزد شیخ اسماعیل بروجردی و ابوتراب همدانی و محمدتقی خراسانی فراگرفت.
در
فقه از محضر صاحب فصول و
شیخ علی کاشف الغطاء و
محمدحسن نجفی (
صاحب جواهر) بهره برد.
همچنین
حکمت را نزد ملااسماعیل اردکانی و ملاکریم کرمانی و ملاعبدالعظیم تهرانی آموخت.
تهرانی از علمایی چون صاحب جواهر،
ملااحمد نراقی و سید جواد حسینی عاملی اجازه
روایت داشت و برادرش (
میرزا حسین) و شیخ
محمدحسن مامقانی و سید حسن صدر و
میرزا حسین نوری (
صاحب مستدرک) از او اجازه روایت داشتند.
شاگردان متعددی در محضر او
تربیت شدند، از جمله ملامحمدباقر تُستَری، شیخ علی بن حسین خاقانی و عبدالحسین حرزالدین.
مقام علمی تهرانی را ستودهاند تا جایی که یکی از فقهای مشهور، پس از
وفات شیخ انصاری، او را
اعلم میدانست.
مؤلف مستدرک الوسائل
او را «فخر شیعه» و «ذخیره شریعت» خوانده و آقابزرگ طهرانی
او را شیخ المشایخِ اجازه متأخران نامیده است.
تهرانی دارای مجالس
وعظ و
اندرز بود و هفتهای دو روز در صحن
امیرالمؤمنین علیهالسلام به
منبر میرفت و در باب
مواعظ اخلاقی و
فضائل اهل بیت علیهمالسلام سخن میگفت.
در منابع، در باره
تقوا و
زهد او ماجراهایی نقل شده و از
تواضع و حسن اخلاق او یاد شده
و در باره
تقید وی به زیارت
امام حسین علیهالسلام و
کرامات او مطالبی آمده است.
تهرانی با علوم غریبه نیز آشنا بود، به
تاریخ و
اخبار پیشینیان احاطه داشت، حافظ
قرآن و بسیاری از دعاها بود و
تورات و
انجیل را از حفظ میخواند و به زبان عبری نیز آشنا بود.
از جمله کارهای او
تعمیر آرامگاه میثم تمار بود.
وی در صفر ۱۲۹۷ در نجف وفات یافت.
در سوک او مجالس متعددی برگزار و در رثایش
اشعار بسیاری سروده شد.
آثار مهم تهرانی، که بیشتردر فقه و
حدیث است، عبارتاند از: خزائن الاحکام که شرح تلخیص المرامِ
علامه حلّی است،
تلخیص هدایة الناسکین من الحجاجِ و المعتمرین تألیف
محمدحسن نجفی و ترجمه آن به فارسی به درخواست مؤلف،
غصون الاَیْکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة،
شرح مبحث وصیت شرایع الاسلام
محقق حلّی ،
رسالة عملیه با عنوان النَبْذَة من الاحکام الشرعیة، از باب
طهارت تا آخر
نماز جماعت ،
الفوائد الرجالیة که در باره علم حدیث و رجال است
و محمدباقر تستری بر آن حاشیه نوشته است،
سُبُل الهدایة فی علم الدرایة،
حساب العقود در شرح حدیث ایمان
حضرت ابوطالب ،
شرح و حاشیه بر التعلیقة البهبهانیة اثر
وحید بهبهانی متوفی (۱۲۰۶)،
و حاشیه بر
منتهی المقال ابوعلی حائری (متوفی ۱۲۱۶) در علم رجال.
از برادران ملاعلی،
میرزا حسین (تهرانی، حاج
میرزا حسین خلیلی) از فقهای مشهور دوره
مشروطه و
میرزا حسن و
میرزا محمد و
میرزا باقر از پزشکان مشهور نجف بودند.
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
(۳) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
(۴) جعفر بن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۵)
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر و الا´ثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج ۱، تهران: اساطیر ۱۳۶۳ ش.
(۶) محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
(۷) محمد بن علی حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵.
(۸) عباس قمی، فوائد الرضویة: زندگانی علمای مذهب شیعه، تهران (۱۳۲۷ ش).
(۹) حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم ۱۴۰۷ـ ۱۴۰۸.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حاج ملاعلی تهرانی»، شماره۴۱۱۹.