حادره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حادِره، لقب قُطْبَة بن أَوس، شاعر کم‌گوی جاهلی است.
ازتاریخ تولد و مرگ و از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. بنابه نقل سزگین
، حادره تا اوایل قرن اول هجری می‌زیسته است. وی به
قبیله غطفان ، از قبایل کوفی، منتسب است.
در برخی منابع، نام او قطبةبن مِحْصَن ذکر شده است.
در مشاجره‌ای بین او و
زبّان‌بن سیار فزاری (شاعر جاهلی، متوفی ۱۰)، وی حادره، به معنای درشت اندام و ناموزون، لقب گرفت.
این
هجو را به مُزَرَّدبن ضرار (شاعر جاهلی، متوفی ۱۰) نسبت داده است. بنابر تصغیر، او را حُوَیدَرَه نیز نامیده‌اند.
اهمیت حادره در اشعار باقی‌مانده از او، به روایت ابوسعید سُکَّری (متوفی ۲۷۵) و ابوعبداللّه محمدبن عباس یزیدی (متوفی ۳۱۰)، است که تا قبل از اواخر قرن سوم جمع‌آوری شده است
. ابن‌سلام جمحی
، با ذکر چهار بیت از اشعار حادره، او را در طبقه نهم شاعران بزرگ جاهلی آورده است.
چند بیتی از
هجویات حادره و همچنین ابیاتی را که به مناسبت جنگ بنی‌عامر و
یوم‌الکفافة (از جنگهای دوران جاهلی) سروده، آورده است.
سروده‌های حادره از چنان اهمیتی برخوردار بود که
حسّان‌بن ثابت (متوفی ۵۴) آن را در جمع می‌خواند
و مُفَضَّل ضَبّی (متوفی ۱۶۸) قصیده‌ای از او را در مُفَضَّلِیات خود
آورده است.
این
قصیده با نسیب و
تغزل شروع شده و همچون قصاید عرب جاهلی به بیان
مفاخره و شرح جنگهای قبیله‌ای پرداخته و هم‌پیمانی آن‌ها را متذکر شده است و شاعر، همانند اسلاف خود، شراب و ناقه و سفرهای سخت بیابانی را به تصویر کشیده که در نوع خود بی‌نظیر است.
دیوان حادره به خط
ابن‌بَوّاب (متوفی ۴۲۳)، خطاط مشهور بغدادی، به نگارش درآمد و از آن پس مورد توجه خطاطان، صحافان و تذهیب‌کاران قرار گرفت.
نسخه‌های خطی دیوان حادره در کتابخانه‌های معتبری چون کتابخانه دانشگاه لیدن، کتابخانه دانشگاه کیمبریج، کتابخانه ملی فرانسه، و کتابخانه دولتی برلین موجود است. نسخه خطی موجود در کتابخانه دولتی برلین به خط
یاقوت مستعصمی (متوفی ۶۸۹) است.
دیوان حادره، با شرح و تعلیقات محمدبن عباس یزیدی و ترجمه لاتینی آن، در ۱۲۷۴/ ۱۸۵۸ در لیدن به چاپ رسید.
(۱) ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمدشاکر، (قاهره ۱۹۵۲).
(۲) ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، سفر۱۴، چاپ عکسی از نسخه خطی کتابخانه بریتانیا، ش ۹۵۸۹ Add، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۳) ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج ۲، چاپ محمود فردوس‌العظم، دمشق (بی‌تا).
(۴) ابن‌ندیم (تهران).
(۵) ابوالفرج اصفهانی.
(۶) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴.
(۷) یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، چاپ فخرالدین قباوه، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۸) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰.
(۹) فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۲، جزء۲، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، (ریاض) ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۰) چاپ افست قم ۱۴۱۲.
(۱۱) مُفَضَّل ضَبّی، المُفَضَّلیات، چاپ احمد محمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۳۸۳/ ۱۹۶۳ (.
(۱۲) Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حادره»، شماره۵۶۷۸.
