حدیث سلسلة الذهب (شرایط)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اصطلاح
حدیث سلسلة الذهب از نظر
شیعیان و
اهل‌سنت متفاوت است که در این نوشتار نظریات هر دو گروه را بیان کرده و شرایط در حدیث سلسلة الذهب و علت نام‌گذاری آن اشاره شده است.
اصطلاح
سلسلة الذهب در بین
شیعیان با
اهل‌سنت متفاوت است:
هر حدیثی که مالک از
نافع از
ابن‌عمر از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کند سلسلة الذهب نامیده می‌شود.
ابن‌حجر این روایات را در کتابی به همین نام جمع‌آوری نموده است:
" رسالة فیها سبعة واربعون حدیثا رواها الامام الشافعی، عن الامام مالک، عن نافع، عن ابن عمر، عن النبی صلی الله علیه وسلم، وتسمی: " سلسلة الذهب " نفعنا الله تعالی ببرکتهم.
رساله‌ای که در آن ۴۷ روایت است که آنها را
امام شافعی از
امام مالک از نافع از ابن‌عمر از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده است و این روایات سلسلة‌الذهب نامیده می‌شوند.
خداوند ما را به برکت ایشان نفع دهد.
همین مطلب در مقدمه کتاب
الموطا مالک
ذکر شده است.
روایت مشهور
حضرت علی بن موسی الرضا (علیه‌السّلام) که بیش از ۲۰۰۰۰ نفر آن را از ایشان از پدر گرامیشان از پدرش تا رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از
جبرائیل از خدای متعال نقل نمودند.
این روایت را به خاطر گرامی‌بودن سلسله سندش، سلسلة الذهب نامیدند.
احمد بن حنبل در مورد این روایت گفته است که اگر این روایت (به خاطر جلالت کسانی که در سندش هستند) را بر جن‌زده بخوانید خوب می‌شود:
حدثنا ابو اسحاق ابراهیم بن عبدالله بن اسحاق المعدل ثنا ابو علی احمد بن علی الانصاری بنیسابور ثنا ابو الصلت عبدالسلام بن صالح الهروی ثنا علی بن موسی الرضا حدثنی ابی موسی بن جعفر حدثنی ابی جعفر بن محمد حدثنی ابی محمد بن علی حدثنی ابی علی بن الحسین بن علی حدثنی ابی علی ابن ابی طالب رضی الله تعالی عنهم حدثنا رسول الله صلی الله علیه وسلم عن جبریل (علیه‌السّلام) قال قال الله (عزّوجلّ) انی انا الله لا اله الا انا فاعبدونی من جاءنی منکم بشهادة ان لا اله الا الله بالاخلاص دخل فی حصنی ومن دخل فی حصنی امن من عذابی هذا حدیث ثابت مشهور بهذاالاسناد من روایة الطاهرین عن آبائهم الطیبین وکان بعض سلفنا من المحدثین اذا روی هذا الاسناد قال لو قریء هذا الاسناد علی مجنون لافاق.
حضرت علی بن موسی الرضا فرمودند که پدرم فرمود که پدرش
امام صادق فرمودند که پدرم
امام باقر فرمودند که پدرشان
امام سجاد فرمودند که پدرشان
امام حسین فرمودند که پدرشان
امیرمومنان فرمودند که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند که جبرئیل فرمود که خداوند فرمودند من خدایی هستم که هیچ خدایی جز من نیست پس من را
عبادت کنید. هرکس که از شما به نزد من آید و با
اخلاص شهادت دهد که هیچ خدایی جز من نیست وارد در قلعه من می‌شود و هرکس که وارد قلعه من شود از
عذاب من ایمن خواهد بود.... بعضی از
سلف ما می‌گفت که این سند را اگر بر جن‌زده بخوانند به هوش می‌آید.
وقال ابو علی قال لی احمد بن حنبل ان قرات هذا الاسناد علی مجنون برئ من جنونه وما عیب هذا الحدیث الا جودة اسناده.
ابوعلی گفت که احمد بن حنبل به من گفت این سند را اگر بر جن‌زده بخوانیم خوب خواهد شد. و مشکل این سند نیست مگر نایاب بودن آن.
البته عده‌ای می‌گویند که این سند را سلسلة الذهب نامیدند چون بعضی از امراء سامانی دستور داد آن را با آب طلا نوشته و بسیار مورد
احترام قرار می‌داد، پس
وصیت کرد که وقتی از
دنیا رفت این روایت را همراه با وی
دفن کنند. پس وقتی مرد او را در خواب دیدند که گفت خداوند من را بخشید به این دلیل که اقرار به لا اله الا الله کردم و پیغمبر وی را تصدیق نمودم و چون این روایت را با تعظیم و احترام نوشتم:
وبما حکاه الاستاذ الاعظم عن کشف الغمة " ان بعض الامراء السامانیة کتب الحدیث الذی رواه الرضا (علیه‌السّلام) لاهل نیشابور بسنده عن آبائه (علیهم‌السّلام) الی الرب تعالی بالذهب، وامر بان یدفن معه، فلما مات رئی فی المنام فقال غفر الله لی بتلفظی بلا اله الا الله، وتصدیقی بمحمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وانی کتبت هذا الحدیث تعظیما واحتراما " انتهی.
مرحوم
شیخ صدوق این روایت را در کتب مختلف خودشان آورده و برای آن چندین سند ذکر می‌نمایند. تنها در کتاب توحید برای این روایت سه سند دارند که ما تنها به یکی از آنها اشاره می‌کنیم:
۲۳ - حدثنا محمد بن موسی بن المتوکل رضی الله عنه، قال: حدثنا ابو الحسین محمد بن جعفر الاسدی، قال: حدثنا محمد بن الحسین الصوفی، قال: حدثنا یوسف ابن عقیل، عن اسحاق بن راهویه، قال: لما وافی ابو الحسن الرضا (علیه‌السّلام) بنیسابور واراد ان یخرج منها الی المامون اجتمع الیه اصحاب الحدیث فقالوا له: یا ابن رسول الله ترحل عنا ولا تحدثنا بحدیث فنستفیده منک؟ وکان قد قعد فی العماریة، فاطلع راسه وقال: سمعت ابی موسی بن جعفر یقول: سمعت ابی جعفر بن محمد یقول: سمعت ابی محمد بن علی یقول: سمعت ابی علی بن الحسین یقول: سمعت ابی الحسین ابن علی بن ابی طالب یقول: سمعت ابی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب یقول: سمعت رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وسلم یقول: سمعت جبرئیل یقول: سمعت الله جل جلاله یقول: لا اله الا الله حصنی فمن دخل امن من عذابی. قال: فلما مرت الراحلة نادانا. بشروطها وانا من شروطها.
قال مصنف هذا الکتاب: من شروطها الاقرار للرضا (علیه‌السّلام) بانه امام من قبل الله (عزّوجلّ) علی العباد، مفترض الطاعة علیهم.
وقتی امام رضا (علیه‌السّلام) به
نیشابور رسیده و خواستند که از آنجا به سوی
مامون بروند اهل حدیث دور ایشان گرد آمده و عرض کردند:
ای فرزند رسول خدا، از اینجا می‌روی و به ما حدیثی نمی‌گویی تا به وسیله شما از آن حدیث استفاده ببریم؟ حضرت در
عماره (کجاوه شتر) نشسته بودند. پس سر خود را بیرون آورده و فرمودند از پدرم
موسی بن جعفر شنیدم که می‌گفت: از پدرم
جعفر بن محمد شنیدم که می‌گفت: از پدرم
محمد بن علی شنیدم که می‌گفت: از پدرم
علی بن الحسین شنیدم که می‌گفت: از پدرم
حسین بن علی بن ابی‌طالب شنیدم که می‌گفت: از پدرم امیرمومنان شنیدم که می‌گفت: از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیدم که می‌گفت: از جبرئیل شنیدم که می‌گفت: از خداوند جل جلاله شنیدم که می‌فرمود: لا اله الا الله دژ مستحکم من است. پس هرکس که داخل آن شود از عذاب من ایمن است. پس وقتی که قافله به راه افتاد، ما را صدا زده فرمودند البته (این مطلب و ایمنی از عذاب) با شرائط خودش است. ومن هم از شرائط آن هستم.
مصنف این کتاب (شیخ صدوق) می‌گوید: از شروط ایمنی از عذاب اقرار به این است که امام رضا (علیه‌السّلام)،
امام است از طرف خداوند بر بندگانش و
اطاعت او بر ایشان لازم است.
موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «شرایط در حدیث سلسله الذهب وعلت نام گذاری آن چیست؟».
