حرص (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِرْص (به کسر حاء و سکون راء) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای علاقه شدید است که
حضرت علی (علیه‌السلام) در
نامه‌ای خطاب به
مالک اشتر، در خصوص کلیدهای
سعادت دنیا و
آخرت و
غصب خلافت از این واژه استفاده نموده است.
حِرْص (به کسر حاء و سکون راء) به معنای علاقه شدید آمده است.
حریص وصف آن بوده و احرص
صیغه تفضیل آن می‌باشد.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در نامه‌ای خطاب به مالک اشتر فرموده است: «
«وَلاَ تُدْخِلَنَّ فِی مَشُورَتِکَ بَخِیلاً یَعْدِلُ بِکَ عَنِ الْفَضْلِ وَ یَعِدُکَ الْفَقْرَ، وَلاَ جَبَاناً یُضْعِفُکَ عَنِ الاْمُورِ، وَلاَ حَرِیصاً یُزَیِّنُ لَکَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ؛ فَاِنَّ الْبُخْلَ وَالْجُبْنَ وَالْحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّی، یَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللهِ» هرگز
بخیل را در مشورت خود دخالت مده، زیرا تو را از
احسان و نیکی کردن منصرف می‌سازد و از تهی دستی و
فقر می‌ترساند. و نیز با شخص ترسو
مشورت مکن که روحیه تو را در انجام امور تضعیف می‌کند. و از مشورت با افراد حریص برحذر باش که حرص ورزیدن را از طریق ستمگری در نظرت زینت می‌دهند. زیرا «
بخل» و «
ترس» و «حرص»، تمایلات گوناگونی هستند که جامع آنها «
سوء ظن» به
خداوند است.
»
• امام (علیه‌السلام) در خصوص کلیدهای سعادت دنیا و آخرت فرموده است: «
«وَ الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَوَاعٍ اِلَی التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ، وَ الشَّرُّ جَامِعُ مَسَاوِئِ الْعُیُوبِ»؛
حرص و
تکبر و
حسد انگیزه‌هایی هستند برای فرو رفتن در
گناهان، و شر و بدکاری، جامع تمام (این) عیب‌هاست.
»
• آن حضرت (علیه‌السلام) در
خطبه ۱۷۲ درباره غصب خلافت در
شورای خلافت می‌فرماید: «
«وَ قَدْ قَالَ قَائِلٌ اِنَّکَ عَلَی هَذَا الْاَمْرِ یَا ابْنَ اَبِی طَالِبٍ لَحَرِیصٌ! فَقُلْتُ بَلْ اَنْتُمْ وَ اللَّهِ لَاَحْرَصُ وَ اَبْعَدُ وَ اَنَا اَخَصُّ وَ اَقْرَبُ، وَ اِنَّمَا طَلَبْتُ حَقّاً لِی»؛
گوینده‌ای به من گفت: ای فرزند
ابوطالب، تو نسبت به این امر (یعنی
خلافت) حریصی! در پاسخش گفتم: به خدا سوگند! شما با این که دورترید، حریص‌ترید (چرا که خلافت، شایسته
اهل بیت پیامبر (علیهم‌السّلام) است که به این کانون هدایت نزدیک ترند) و من شایسته‌تر و نزدیکترم. من فقط حق خویش را مطالبه کردم.
»
این واژه ۱۶ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرص»، ص۲۶۵-۲۶۴.
