• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسن بن علی (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


امام حسن مجتبی علیه السلام، فرزند علی بن ابی طالب علیهما السلام و فاطمه زهرا علیهاالسّلام امام دوم شیعیان است.


امام حسن مجتبی علیه السلام، فرزند علی بن ابی طالب علیهما السلام و فاطمه زهرا علیهاالسّلام امام دوم شیعیان است. در این مدخل از آیاتی
[۱] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
که درباره اهل بیت و ائمه علیهم السلام، از جمله امام حسن علیه‌السّلام ـ با توجه به منابع اهل سنت
[۲] اسباب النزول، واحدی، ج۱، ص۳۵۴ - ۳۵۵.    
[۳] روح المعانی، آلوسی، ج۱۱، ص۱۹۵.    
[۴] جامع البیان، طبری، ج۲۰، ص۲۶۳.    
[۵] الدرالمنثور، سیوطی، ج۶، ص۶۰۳ - ۶۰۶.    
و شیعه
[۶] الاحتجاج، شیخ طبرسی، ج۱، ص۱۲۳.    
[۷] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۴۲۵.    
[۸] تفسیر عیاشی، محمد بن مسعود، ج۱، ص۲۵۰.    
ـ نازل گردیده، استفاده شده است.

قرآن کریم در مورد شرکت امام حسن علیه السلام، در جریان مباهله (« مباهله » به معنای نفرین و لعنت دو نفر یا دو گروه متنازع در پیشگاه خداوند، برای اثبات حقانیت خود و نابودی طرف مقابل است.
[۹] لسان العرب، ابن منظور، ج۱۱، ص۷۲.    
) با نصارای نجران می فرماید: «فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا وابناءکم ونساءنا ونساءکم وانفسنا وانفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علی الکـذبین» هر گاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.
[۱۰] آل عمران/سوره۳، آیه۶۱.    
(آیه یاد شده درباره مباهله پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به همراه فاطمه، علی، حسن و حسین علیهم‌السّلام با نصارای نجران است.
[۱۱] نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۳۴۷ - ۳۴۹، ح ۱۵۷ - ۱۶۶.    
[۱۲] الدرالمنثور، سیوطی، ج۲، ص۲۳۰ - ۲۳۱.    
[۱۳] روح المعانی، آلوسی، ج۴، ص۲۰۳.    
[۱۴] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۳، ص۳۵۴.    
[۱۵] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۵۸۲.    
[۱۶] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۳۴۳.    
[۱۷] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۳۱۰.    


امام حسن علیه السلام، فرزند رسول خدا صلی الله علیه وآله می باشد: «فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا وابناءکم ونساءنا ونساءکم وانفسنا وانفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علی الکـذبین» هر گاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.(طبق تاریخ مسلم، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم امام حسن و امام حسین علیهما السلام را در مباهله شرکت دادند.
[۱۸] التفسیر الکبیر، فخر رازی، ج۸، ص۲۴۷ - ۲۴۸.    
[۱۹] الجامع لاحکام القرآن، قرطبی، ج۴، ص۶۷.    
[۲۰] روح المعانی، آلوسی، ج۴، ص۲۰۳.    
[۲۱] اسباب النزول، واحدی، ج۱، ص۷۴.    
[۲۲] الکشاف، زمخشری، ج۱، ص۳۶۸.    
)
[۲۳] آل عمران/سوره۳، آیه۶۱.    


امام حسن علیه السلام، میوه شجره طیبه است: «الم تر کیف ضرب الله مثلا کلمة طیبة کشجرة طیبة اصلها ثابت وفرعها فی السماء» آیا ندیدی چگونه خداوند کلمه طیبه (و گفتار پاکیزه) را به درخت پاکیزه‌ای تشبیه کرده که ریشه آن (در زمین ) ثابت و شاخه آن در آسمان است؟! ( سلام خثعمی گوید: به امام صادق علیه‌السّلام عرض کردم: ‌ای فرزند رسول خدا، مراد از گفتار خداوند «اصلها ثابت و فرعها فی السماء» چیست؟ حضرت فرمود: مراد از درخت، محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است و شاخه اصلی آن علی علیه السلام امیرالمؤمنین است و میوه آن حسن و حسین علیهما السلام است و شاخه فرعی آن فاطمه علیهاالسّلام است.
[۲۴] شواهدالتنزیل، حاکم حسکانی، ج۱، ص۴۰۶.    
)
[۲۵] ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۴.    
[۲۶] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۲، ص۸۹.    
[۲۷] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۰، ص۳۴۰.    
[۲۸] الکافی، شیخ کلینی، ج۱، ص۴۲۸.    
[۲۹] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۳، ص۸۵.    
[۳۰] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۶، ص۷۴.    
[۳۱] نور الثقلین، شیخ حویزی، ج۲، ص۵۳۷.    


توسل آدم علیه‌السّلام به امام حسن علیه السلام، برای توبه خویش اینگونه می باشد: «فتلقی ءادم من ربه کلمـت فتاب علیه...» سپس آدم از پروردگار خود کلماتی دریافت داشت (و با آنها توبه کرد) ... . (در روایات آمده است که مقصود از «کلمات»، توسل به پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم‌السّلام است.
[۳۲] علل الشرایع، شیخ صدوق، ج۱، ص۴۰۰، ح ۱.
)
[۳۳] نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۶۷، ح ۱۴۳ - ۱۴۸.    
[۳۴] الدرالمنثور، سیوطی، ج۱، ص۱۴۷.    
[۳۵] بقره/سوره۲، آیه۳۷.    
[۳۶] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱، ص۲۲۳.    
[۳۷] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱، ص۱۹۸.    
[۳۸] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۱۲۰.    
[۳۹] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱، ص۱۷۵.    


دوستی امام حسن علیه السلام، خواست پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مردم، به جای پاداش رسالت خویش بوده است: «... قل لا اسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی ومن یقترف حسنة نزد له فیها حسنـا ان الله غفور شکور» ... بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم و هر کس عمل نیکی انجام دهد بر نیکی اش می‌افزائیم، چرا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است. (در روایات، از جمله در روایتی از امام صادق علیه‌السّلام «ذی القربی» اهل بیت رسول خدا، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام معرفی شده‌اند :
[۴۰] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۹، ص۵۰.    
در روایت آمده است: «من یقترف حسنة» کسی است که ولایت اوصیا از آل محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را بپذیرد.
[۴۱] تفسیر قمی، علی ابن ابراهیم، ج۲، ص۲۷۶.    
[۴۲] نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۴، ص۵۷۱- ۵۷۲، ح ۶۵.    
)ref>شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
[۴۳] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۸، ص۷۵.    
[۴۴] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۰، ص۴۱۱.    
[۴۵] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۶، ص۳۶۴.    
[۴۶] الدر المنثور، سیوطی، ج۷، ص۳۴۸.    


به فرموده قرآن کریم دوستی امام حسن علیه السلام، پسندیده و ارزشمند است: «... قل لا اسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی ومن یقترف حسنة نزد له فیها حسنـا ان الله غفور شکور» ... بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم و هر کس عمل نیکی انجام دهد بر نیکی اش می‌افزائیم، چرا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است.
[۴۷] شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    


مودت امام حسن علیه السلام، زمینه ساز برخورداری انسان از آمرزش و لطف الهی می باشد: «... قل لا اسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی ومن یقترف حسنة نزد له فیها حسنـا ان الله غفور شکور» ... بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم و هر کس عمل نیکی انجام دهد بر نیکی اش می‌افزائیم، چرا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است. (با توجه به اینکه «ان الله غفور شکور» پس از موضوع محبت اهل بیت علیهم‌السّلام ذکر شده، مطلب مزبور را می‌توان استفاده کرد.)
[۴۸] شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    


تعلق اراده الهی بر عصمت امام حسن علیه السلام، از هرگونه پلیدی بوده است: «... انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا» خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهلبیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد.
[۴۹] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
[۵۰] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۶، ص۴۶۲.    
[۵۱] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۷، ص۲۹۲.    
[۵۲] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۶، ص۴۱.    
[۵۳] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۸، ص۱۵۵.    
[۵۴] نور الثقلین، شیخ حویزی، ج۴، ص۲۷۱.    


قرآن کریم در مورد تشبیه امام حسن علیه‌السّلام به روشنایی روز می فرماید: «و الشمس وضحـها• والقمر اذا تلـها• والنهار اذا جلـها• والیل اذا یغشـها» به خورشید و گسترش نور آن سوگند! • و به ماه در آن هنگام که بعد از آن در آید• و به روز هنگامی که صفحه زمین را روشن سازد• و قسم به شب آن هنگام که صفحه زمین را بپوشاند. ( ابن عباس می‌گوید: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره آیات فرمود: «والشمس و ضحیـها» مراد، من هستم. «والقمر اذا تلیـها» علی علیه‌السّلام است. «والنهار اذا جلیـها» حسن و حسین علیهما السلام است.
[۵۵] شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج۲، ص۴۳۳.    
)
[۵۶] شمس/سوره۹۱، آیه۱ - ۴.    
[۵۷] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۷، ص۴۸۹.    
[۵۸] نور الثقلین، شیخ حویزی، ج۵، ص۵۸۵.    


۱. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
۲. ↑ اسباب النزول، واحدی، ج۱، ص۳۵۴ - ۳۵۵.    
۳. ↑ روح المعانی، آلوسی، ج۱۱، ص۱۹۵.    
۴. ↑ جامع البیان، طبری، ج۲۰، ص۲۶۳.    
۵. ↑ الدرالمنثور، سیوطی، ج۶، ص۶۰۳ - ۶۰۶.    
۶. ↑ الاحتجاج، شیخ طبرسی، ج۱، ص۱۲۳.    
۷. ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۴۲۵.    
۸. ↑ تفسیر عیاشی، محمد بن مسعود، ج۱، ص۲۵۰.    
۹. ↑ لسان العرب، ابن منظور، ج۱۱، ص۷۲.    
۱۰. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۶۱.    
۱۱. ↑ نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۳۴۷ - ۳۴۹، ح ۱۵۷ - ۱۶۶.    
۱۲. ↑ الدرالمنثور، سیوطی، ج۲، ص۲۳۰ - ۲۳۱.    
۱۳. ↑ روح المعانی، آلوسی، ج۴، ص۲۰۳.    
۱۴. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۳، ص۳۵۴.    
۱۵. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۵۸۲.    
۱۶. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۳۴۳.    
۱۷. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۳۱۰.    
۱۸. ↑ التفسیر الکبیر، فخر رازی، ج۸، ص۲۴۷ - ۲۴۸.    
۱۹. ↑ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی، ج۴، ص۶۷.    
۲۰. ↑ روح المعانی، آلوسی، ج۴، ص۲۰۳.    
۲۱. ↑ اسباب النزول، واحدی، ج۱، ص۷۴.    
۲۲. ↑ الکشاف، زمخشری، ج۱، ص۳۶۸.    
۲۳. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۶۱.    
۲۴. ↑ شواهدالتنزیل، حاکم حسکانی، ج۱، ص۴۰۶.    
۲۵. ↑ ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۴.    
۲۶. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۲، ص۸۹.    
۲۷. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۰، ص۳۴۰.    
۲۸. ↑ الکافی، شیخ کلینی، ج۱، ص۴۲۸.    
۲۹. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۳، ص۸۵.    
۳۰. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۶، ص۷۴.    
۳۱. ↑ نور الثقلین، شیخ حویزی، ج۲، ص۵۳۷.    
۳۲. ↑ علل الشرایع، شیخ صدوق، ج۱، ص۴۰۰، ح ۱.
۳۳. ↑ نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۶۷، ح ۱۴۳ - ۱۴۸.    
۳۴. ↑ الدرالمنثور، سیوطی، ج۱، ص۱۴۷.    
۳۵. ↑ بقره/سوره۲، آیه۳۷.    
۳۶. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱، ص۲۲۳.    
۳۷. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱، ص۱۹۸.    
۳۸. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۱۲۰.    
۳۹. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱، ص۱۷۵.    
۴۰. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۹، ص۵۰.    
۴۱. ↑ تفسیر قمی، علی ابن ابراهیم، ج۲، ص۲۷۶.    
۴۲. ↑ نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۴، ص۵۷۱- ۵۷۲، ح ۶۵.    
۴۳. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۸، ص۷۵.    
۴۴. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۰، ص۴۱۱.    
۴۵. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۶، ص۳۶۴.    
۴۶. ↑ الدر المنثور، سیوطی، ج۷، ص۳۴۸.    
۴۷. ↑ شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۴۸. ↑ شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۴۹. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
۵۰. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۶، ص۴۶۲.    
۵۱. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۷، ص۲۹۲.    
۵۲. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۶، ص۴۱.    
۵۳. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۸، ص۱۵۵.    
۵۴. ↑ نور الثقلین، شیخ حویزی، ج۴، ص۲۷۱.    
۵۵. ↑ شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج۲، ص۴۳۳.    
۵۶. ↑ شمس/سوره۹۱، آیه۱ - ۴.    
۵۷. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۷، ص۴۸۹.    
۵۸. ↑ نور الثقلین، شیخ حویزی، ج۵، ص۵۸۵.    


فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حسن بن علی».    



جعبه ابزار