• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسن دامغانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حسن دامغانی یکی از امیران سربداران بود. سربداران، جنبش و قیام شیعیان سبزوار بر ضد مغولان در سده هشتم قمری بود. سربداران دوازده امیر بودند که یکی پس از دیگری، حدود نیم قرن، در فاصله بین درگذشت ابوسعید بهادرخان در ۷۳۶، تا یورش تیمور گورکان حکومت کردند
[۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
[۳] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۴] Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
و قلمرو آنها منطقه شرقی و شمال ایران در آن زمان را دربر می‌گرفت.


حسن دامغانی پس از رسیدن به حکومت، با مخالفت مریدان شیخ حسن جوری به رهبری درویش عزیز مجدی مواجه شد. درویش عزیز که خود را میراث‌دار شیخ حسن جوری و شیخ خلیفه می‌دانست، با بشارت به ظهور امام زمان، کار خود را به مرکزیت طوس آغاز کرد. این شورش مدتها ادامه داشت تا این‌که حسن دامغانی آن را سرکوب کرد. او پس از دستگیری درویش عزیز از کشتنش خودداری کرد و با دادن دو خروار ابریشم، وی را وادار کرد خراسان را ترک کند و او به اصفهان رفت.
[۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۶] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۲.

اختلافات داخلی سربداران و مریدان شیخ حسن جوری موجب گردید که امیر ولی، فرزند شیخ علی هندو، مخالفان حکومت سربداران را جمع کند و با کمک آنان، استرآباد و سپس بسطام، دامغان و فیروزکوه را از سلطه سربداران خارج کند
[۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
اولین نبرد امیر ولی با علی بن قلندر (حاکم پیشین استرآباد) بود، که امیر ولی استرآباد را گرفت.
[۸] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
دومین نبرد وی با ابوبکر شماسانی، کوتوال قلعه شماسان، بود. ابوبکر پس از شکست نزد حسن دامغانی رفت و او با سپاهی در حدود شش هزار تن با امیر ولی جنگید
[۹] غفاری قزوینی، احمد بن محمد، تاریخ جهان آرا، ج۱، ص۲۲۱، تهران ۱۳۴۳ ش.
این جنگ به شکست حسن دامغانی انجامید و ابوبکر شماسانی نیز کشته شد.
[۱۰] عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷-۳۲۸، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
[۱۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۲] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.

حسن دامغانی بعد از این شکست، با شورشی دیگر در قلعه شقان
[۱۳] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۸، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
(شغان) روبه‌رو شد. سپس، هنگامی که حسن دامغانی قلعه شقان را محاصره کرد، نجم‌الدین علی مؤید و درویش عزیز با هزار سپاهی عازم سبزوار شدند و آن‌جا را گرفتند. این دو در سبزوار خواجه یونس سبزواری، وزیر حسن دامغانی، را به تقاص امیر لطف‌الله بن مسعود کشتند.
[۱۴] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.


حسن دامغانی سرانجام پس از چهار سال و چهار ماه حکومت،
[۱۵] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
[۱۶] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۷] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۳، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
به دستور خواجه علی مؤید و به دست فخرالدین جوینی یا غلطانی در ۷۶۳ کشته شد.
[۱۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
[۱۹] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲۰] حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۲۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.

ابن یمین
[۲۲] ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۵۷، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
و دولتشاه سمرقندی
[۲۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
وی را ستوده‌اند.

۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۳. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۴. ↑ Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۶. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۲.
۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۸. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۹. ↑ غفاری قزوینی، احمد بن محمد، تاریخ جهان آرا، ج۱، ص۲۲۱، تهران ۱۳۴۳ ش.
۱۰. ↑ عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج۱، دفتر ۱، ص۳۲۷-۳۲۸، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۷۲-۱۳۸۳ ش.
۱۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۲. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۳. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۵۸، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۴. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۱۵. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۱۶. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۷. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۳، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۲۳.
۱۹. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۰. ↑ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدة التواریخ، ج۱، ص۳۱۶، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۸۰ ش.
۲۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲۲. ↑ ابن یمین، دیوان، ج۱، ص۱۵۷، چاپ حسینعلی باستانی راد، تهران ۱۳۴۴ ش.
۲۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.


• رضا رضازاده لنگرودی، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «سربداران»، تاریخ بازبینی ۱۴۰۱/۰۷/۲۳.    



جعبه ابزار